1. yo’sintoifalar bo’limi ( oddiy marshantsiya, sfagnum mohi va kakku zig’iri)


Sinf (ajdod) Ginkgosimonlar - Cinkgoopsida



Yüklə 398,5 Kb.
səhifə12/36
tarix31.05.2022
ölçüsü398,5 Kb.
#60118
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   36
1. yo’sintoifalar bo’limi ( oddiy marshantsiya, sfagnum mohi va

Sinf (ajdod) Ginkgosimonlar - Cinkgoopsida
Bu sinfga o'tmishdan saqlanib kelayotgan bitta oila (Ginkgodoshlar -Cinkgoaceae ) ga mansub bitta monotip relikt tur (Cinkga biloba) kiradi.
Ginkgodoshlar oilasining 17 ga yaqin turkumlari vakillarining qazilma holdagi qoldiqlari topilgan. Ulardan eng qadimgisi sfenobayeralar bo'lib, ular perm davriga oid qoldiqlardan topilgan. Ginkgodoshlar bur davridan boshlab tabiatda kamayib borgan.
Tabiiy sharoitda ginkgo faqat sharqiy Xitoyning Tyan-mu Shan tog'ida ozroq maydonda saqlanib qolgan. So'nggi paytlarda Xitoydan ginkgoning ikkinchi turi topilganligi haqida ma'lumotlar bor. Ginkgo so'zi yapon tilidan olingan bo'lib, «kumushrang o’rik» yoki «kumushrang meva» degan ma'noni anglatadi. Yaponiya, Xitoy, Koreyalarda bu muqaddas daraxt sifatida ziyoratgoh joylarda, parklarda o'stirilgan. 1730 yillarda u G’arbiy Yevropaga, 50 yillardan keyin esa Shimoliy Amerikaga keltiriladi.
1771 yilda K.Linney bu o'simlikka Cingkgo biloba L. - deb ilmiy nom bergan. Ko'p mamlakatlarda, jumladan O’zbekistonda ham 1920 yildan boshlab manzarali o'simlik sifatida o'stiriladi.
Ginkgo biloba - balandligi 30 metrdan oshadigan, qishda bargni to'kuvchi siyrak shox-shabbali o'simlik daraxt. Barglari oddiy, uzun bandli, yelpig’ichsimon. Barg yaprog’i ikki bo'lakli. Ginkgoning ignabargli daraxtlardan farqi shundaki, unda smola hosil bo'lmaydi.
Ginkgo - ikki uyli o'simlik. Qulay sharoitda ginkgo 20-30 yoshlarida urug' bera boshlaydi. Ginkgolarda erkaklik (mikrostrobil) va urg'ochi (megostrobil) qubbalar qisqargan shoxlarda joylashgan.
Erkaklik qubbalarining uchida mikrosporafillar spiral holda joylashgan.
Mikrosporafillari qisqa bandli bo'lib, har bittasida ikkita, ba'zan 3-4 mikrosporangiya (changdonlar) joylashgan. Mikrosporangiyalarda hosil bo'ladigan mikrosporalar (changlar) sagovniklarning mikrosporansiga o’xshaydi. Mikrosporaning o'sib, erkaklik gametofitga aylanishi mikrosporangiyada ajralib chiqmasdan avval, uning ichida boradi. Tayyor mikrospora shamol yordamida tarqalib urug'kurtakka tushadi. Mikrospora bahorda urug'kurtaknnig chang kamerasiga tushgandan so'ng undan ikkita harakatchan spermatozoid hosil bo'ladi. Spermatozoid tuxum hujayrani urug'lantirgandan so'ng zigota, undan keyin urug' murtak hosil bo'ladi. Urug'kurtakning intigumentidan urug' po’sti hosil bo'lib, uning tashqi po’sti yumshoq etli qavatga aylangan. Urug' murtagining taraqqiyoti ko'pincha urug' yerga to’kilgandan so'ng boradi. Bu jihatdan ginkolar ham sagovniklarning taraqqiyotiga o’xshab ketadi. Ginkgoning urug'ida tinim davrida bo'lmaydi.
Ginkgolar uzoq umr kuruvchi daraxtlardan hisoblanadi. Xitoy, Koreya va Yaponiyada 1000 yoshdan ortiq yoshli tuplari bor.
Ginkgo urug'i yordamida va qalamchasidan ko'payadi. Ginkgo havosi ifloslangan joylarda ham bemalol o’saveradi, kasalliklarga ham chidamli. Shuning uchun uni manzarali o'simlik sifatida o'stirish maqsadga muvofiq.
Urug'ining tashqi yumshoq etli qavati iste'mol qilinadi. Filogenetik jihatdan ular kordaitlarga ancha yaqin turadi.

Yüklə 398,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin