10-mavzu. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar hisobi

4-misol. «XXX» korxonasi bo’yicha hisobot yilidagi soliqqa tortiluvchi foyda 500 ming so’mni tashkil qilgan. SHu davrda korxona tomonidan qariyalar uyiga yordam tariqasida o’tkazib bergan summasi 25 ming so’mga teng bo’lgan.
Echim: Ushbu holatda korxona soliqqa tortiladigan foyda summasini faqat 5000 so’mga (500000 x 1 % ) kamaytirishi mumkin. SHunga ko’ra soliqqa tortiladigan foyda summasi 495 ming so’mga teng bo’ladi (500000 - 5000). Xayriya sifatida o’tkazilgan summa (25000 so’m) bilan, soliqqa tortish bazasini kamaytirishga olib borilgan (5000 so’m) summa o’rtasidagi farq, 20 ming so’m ( 25000 – 5000 ) korxonaning sof foydasi hisobidan qoplanadi.
5-misol. Korxona hisobot davrida ishlab chiqarishni rekonstruktsiyalash ishlariga 3000 ming so’m mablag’ sarfladi. Hisobot sanasiga jamg’arilgan eskirish summasi 2000 ming so’mni, hisobot yilining soliqqa tortiladigan foydasi esa 1500 ming so’mni tash­kil qilgan.
Echim: Bu holatda korxona soliq bo’yicha berilgan imtiyozdan foydalanishi uchun jamg’a­rilgan eskirish summasini to’liq hisobga olishi lozim. Bunga ko’ra, imtiyoz summasi 1000 ming so’m (3000 ming so’m - 2000 ming so’m)ni tashkil qiladi. Keyingi shart bu summa soliqqa tortiladigan foydaning 30 % dan ortmasligi lozim. Bu holatda imtiyoz summasi (1500 x 30 %) 450 ming so’mni tashkil qiladi. Demak, korxona rekonstruktsiya qilishga 3000 ming so’m miqdorida sarflagan mablag’idan soliqqa tortiladigan bazani boshqa shart sharoitlar o’zgarmagan holda 450 ming so’mga kamaytirishi mumkin
6-misol. «XXX» kompaniyasi bo’yicha hisobot tuzish sanasiga qo’yidagi maьlumotlar mavjud: buxgalteriya foydasi 1500 ming so’m; to’langan jarimalar 50 ming so’m; yengil avtomashinadan foydalanish xarajatlari 100 ming so’m; shaharni obodonlashtirishga qilingan xarajatlar 60 ming so’m; futbolni rivojlantirish uchun o’tkazilgan summa 75 ming so’m; hisobot davrida dargumon, lekin hali da’vo muddati tugamagan debitorlik qarzlari bo’yicha tashkil qilingan zahira summasi 25 ming so’m; olingan dividendlar summasi 30 ming so’mni tashkil qilgan. Korxona hisobot davrida buxgalteriya hisobi maqsadlarida TMZlarni baholashning FIFO usulidan foydalangan va buning natijasida mahsulot tannarxiga 600 ming so’mlik xarajatlarni hisobdan chiqargan. Soliq Kodeksi bu maqsadlarda o’rtacha tortilgan qiymat usulini tavsiya etgan va kor­xona bu usulni qo’llaganda hara-jatlarso’mmasi 750 ming summasini aniqlash lozim.