11-Ma’ru Qirqimlar va kesimlar O’zDSt 305: 97 Reja

Qirqimlaro’rtasidagiasosiyfarqlar 
Qirqimlarkesuvchitekisliklarning sonigako’raquyidagilargaajratiladi: 
 

Oddiy-bundatekislikbittabo’ladi; 
 

Murakkab- 
bundaqirqimbiryokibirnechtakesuvchiteksiliklaryordamidahosilqilinadi.

Murakkabqirqim – Agar qirqim hosil qilishda ikkita va undan ortiq 
tekisliklardan foydalanilsa qirqim murakkab bo’ladi. Murakkab qirqim pog’onalik va 
siniq qirqimlarga bo’linadi. 

Pog’onali qirqim. – Pog’onali qirqimda qirqimni buyumlarni bir nechta parallel 
kesuvchi tekisliklar bilan kesib hosil qilinadi. 11.6-chizmada pog’onalik qirqimga misol 
keltirilgan. Bunda qirqim R
1
, R

2
, R

3
o’zaro parallel tekisliklar bilan bajarilgan. Har bir 
tekislik o’zini o’tkan joyini ichki sirtini shaklini ko’rsatadi. Uchta tekislik bilan hosil 
qilingan kesim bitta chizma tekisligiga joylashtiriladi. Bunda kesimlar orasida chegara 
ko’rsatilmaydi. 
Qirqimlarkesuvchitekisliklarningo’zarojoylashuvivaholatigako’ra quyidagicha 
nomlanadi: 
 
agarda o’zaro kesivchitekisliklar kesishgan bo`lsa “siniq” qirqim deb 

ataladi. 

 
agarda kesuvchitekisliklar o`zaroparallelbo’lsa“pog’onali”deb yuritiladi; 


 
11.6-shakl 


Siniq qirqim. – Siniq qirqim buyumni o’zaro kesishuvchi tekislik bilan 
kesishganda hosil bo’ladi. (11.6-shakl).Bunday qirqimni chizmada tasvirlash uchun 
tekisliklar bir tekislikka joylashguncha shartli ravishda buriladi. Bunda burish, 
yo’nalishi qarashi yo’nalishiga mos bo’lmasligi mumkin. Agar burilgan tekisliklar 
asosiy tasvirlar tekisligidan biriga parallel bo’lib qolsa, silliq qirqim o’sha tekislikdagi 
tegishli ko’rinish o’rnida tasvirlanadi. (11.7-shakl). Kesuvchi tekislik aylanayotganda 
buyumning tekislik orqasida elementni qo’zg’atmaydi: ularni tegishli tasvir tekisligiga 
qanday tasvirlansalar shu holda tasvirlanadi. Buyumning kesuvchi tekislik orqasida B 
turtib chiqqan element burilishida qatnashmaydi