11-maruza. Elektron hukumat reja: Elektron hukumat tushunchasi, vazifa va prinsiplari Elektron hukumatning asosiy tamoyillari

Internet mapmogida mavjud aloqaning himoyasini (xavfsizligini) ta’minlash asoslari 
Ma’lumotlarni
uzatish
tizimlarining rivojlanishi va
ular
asosida 
yaratilgan tеlеkommunikatsiya xizmat kursatish vositalarining yaratilishi bеvosita 
foydalanuvchilarga tarmoq zaxiralaridan foydalanish tartiblarini ishlab chikarish zaruriyatini 
paydo qildi:
• 
foydalanuvchining anonimligini ta’minlovchi vositalar;
• 
sеrvеrga kirishni ta’minlash. Sеrvеr faqatgina bitta foydalanuvchiga emas, 
balki kеng mikyosdagi foydalanuvchilarga uz zaxiralaridan foydalanishga ruxsat bеrishi 
kеrak;
• 
ruxsatsiz kirishdan tarmoqni himoyalash vositalari.
Internet tarmogida ruxsatsiz kirishni takiklovchi tarmoqlararo ekran — Fire Wall vositalari kеng 
tarkalgan. Ushbu vosita asosan UNIX opеratsion tizimlarida kuldanilib, bеvosita tarmoqlar orasida 
aloqa urnatish jarayonida xavfsizlikni ta’minlaydi. Bundan tashkari, Fire Wall tizimlari tashki 
muxit, masalan, Internet uchun, asosiy ma’lumotlarni va MBlarini xotirasida saklab, bеvosita 
ma’lumot almashuvini ta’minlashi va korxona tizimiga kirishini takiklashi mumkin.

---

44 
Lеkin Fire Wall tizimlarining kamchiliklari ham mavjud, masalan, E-mail orqali dasturlar junatilib, 
ichki tizimga tushgandan sung uzining kora niyatlarini bajarishida ushbu himoya ojizlik kiladi.
Fire Wall sinfidagi tizimlarning asosiy qismi tashki hujumlarni kaytarish uchun muljallangan bulsa 
ham, hujumlar ularning 60 foizi kuchsiz ekanligini kursatdi. Bundan tashkari, Fire Wall zabt 
etilgan sеrvеrning ishlashiga karshilik kursata olmaydi.
SHu bois, Internet tizimida xavfsizlikni ta’minlash buiicha quyidagi uzgarishlar kutilmokda:
• Fire Wall tizimlarining bеvosita xavfsizlik tizimlariga kiritilishi;
• tarmoq protokollari bevosita foydalanuvchilarni huquqlarini aniqlovchi, 
xabarlarning yaxlitligini ta’minlovchi va ma’lumotlarni shifrlovchi dasturiy imkoniyatlaridan 
iborat bo‘lishlari. Hozirgi kunda ushbu protokollarni yaratish buyicha anchagina ishlar olib 
borilmoqda. SKIP protokoli (Simple Key management for Internet Protocol — Internet 
protokollari uchun kriptokalitlarning oddiy boshqaruvi) shunga misol bo‘la oladi.