11-Mavzu: Elektr zanjirlarga sinusoidal signal ta’siridagi xususiyatlarini hisoblash (2-qism)

Sig’imi C bo’lgan kondensatordan o’tuvchi o’zgaruvchan tok


sig’imi (11.1) kuchlanish berilgan bo’lsin (11.4 - rasm). Zanjirning induk-tivligini va tok keltiruvchi simlarning qarshiligini hisobga olmaymiz. Sig’im uzluksiz qayta zaryadlanib turadi, natijada zanjirdan o’zgaruvchan tok o’tadi.



11.4-rasm. (a) zanjirga ulangan kondensator, (b) o’zgaruvchan tok va kuchlanishning vektor diagrammasi, (c) tokning vaqtga bog’liq o’zgarishi.

Tok keltiruvchi simlarning qarshiligi juda kichik bo’lgani uchun kondensatordagi kuchlanishni tashqi kuchlanish ga teng deb hisoblash mumkin:

dan bo’yicha olingan hosila zanjirdagi tokni beradi. (11.9) ifodani ga ko’paytirib, bo’yicha differensiyallaymiz va ni ga almashtiramiz:



bunda

Hosil bo’lgan ifodadagi

kattalik reaktiv sig’im qarshilik yoki qisqacha sig’im qarshilik deb ataladi, uning o’lcham birligi . O’zgarmas tok uchun . Shuning uchun o’zgarmas tok kondensatordan o’tmaydi. O’zgaruvchan tok ( ) kondensatordan o’tadi, bunda kondensatorning cig’imi qancha katta va tokning chastotasi qancha yuqori bo’lsa, tokka ko’rsatiladigan qarshilik shuncha kam bo’ladi. (11.9) ifodadagi ni bilan almashtirib, sig’imdagi kuchlanish tushishi uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz:

(11.10) va (11.13) ifodalarni solishtirib, sig’imda kuchlanish tushishi shu sig’im-dan oqayotgan tokdan faza bo’yicha ga orqada qolar ekan degan xulosa kelib chiqadi (11.4, b – rasmdagi vektor diagrammaga qarang). Bunga sabab shuki, tok bir yo’nalishda o’tib bo’lgunga qadar kondensator qoplamalaridagi zaryad ortadi. Tok kuchi maksimum qiymatdan o’tadi va kamaya boradi (11.4, c - rasm), zaryad esa (demak, ham) ortishda davom etadi va nolga aylanganda maksimumga erishadi. Shundan so’ng tok yo’nalishini o’zgartiradi va qoplamalardagi zaryad kamaya boshlaydi.

Element	Umumiy ko‘rinishi	Garmonik holatda
		Oniy qiymatlar	Aniq qiymatlar
Qarshilik Induktivlik Sig’im