11-mavzu. Smeta tuzish reja

C. Ishlab chiqarish byudjeti. Sotuvning rejalashtirilayotgan hajmi natura ifodasida aniqlangandan so’ng rejalashtirilgan sotuvni va zahiralarning zarur darajasini ta’minlash uchun ishlab chiqarish zarur bo’lgan mahsulot birligi va xizmat hajmini aniqlash mumkin bo’ladi. Rahbariyat avvalo tayyor mahsulotlar zahirasi darajasi oldingidek qoladimi yoki u ko’paytirilishi, yoxud kamaytirilishi lozimligini aniqlashi lozim. Davr oxirida tayyor mahsulot zahiralarining istalgan darajasi to’g’risidagi, byudjet davri boshlanishida mavjud mahsulot to’g’risidagi va sotuv birligi miqdori to’g’risidagi axborot asosida ishlab chiqarish jadvali ishlab chiqiladi.
D. Materiallarni xarid qilish, foydalanish byudjeti. Materiallarni xarid qilish va ulardan foydalanishning rejadagi ehtiyoji bir hujjatda yoki alohida mustaqil byudjetlarda tayyorlanishi mumkin. Ko’plar yagona hujjatni afzal ko’radi. Bu hujjatda ishlab chiqarish rejalarini amalga oshirish uchun xarid qilish lozim bo’lgan xom-ashyo, materiallar, yarim tayyor mahsulotlarning turlari miqdori, xarid muddati aniqlanadi. Materiallardan foydalanish ishlab chiqarish byudjetida va moddiy zahiralarning taxmin qilingan darajasida aniqlanadi. Materiallar birligi miqdorini shu materiallarga xarid va sotuv narxlariga ko’paytirilib, materiallarni xarid qilish byudjeti olinadi.
E. Mehnat sarflari byudjeti. Bu byudjet rejalashtirilgan ishlab chiqarish hajmini bajarish uchun talab qilinadigan zarur ish vaqti soatlari mahsulot yoki xizmat birligi miqdorini mahsulot birligiga mehnat soatlari sarfini ko’paytirish yo’li bilan hisoblanadi. Shu hujjatda yoki alohida hujjatda mehnat sarfi zarur mehnat sarfini mehnatga haq to’lashning tegishli soat stavkalariga taqsimlab, pul bilan ifodasi aniqlanadi.
F. Umumiy ishlab chiqarish sarflari byudjeti. Bu byudjet materiallarning to’g’ri (bevosita) xarajatlaridan bevosita mehnat xarajatlaridan farq qiladigan nazarda tutilgan ishlab chiqarish xarajatlarining batafsil rejasi bo’lib, kelgusi davrda ishlab chiqarish rejasini bajarish uchun shu xarajatlar qilinishi kerak. Bu byudjetning ikki maqsadi bor:

1. 
   Ishlab chiqarish va unga xizmat qilish bo’yicha menejer, ishlab chiqqan barcha umumiy ishlab chiqarish sarflari byudjetlarini birlashtirish.
   
2. 
   Bu axborotlarni to’plab, bu sarflarni kelgusi hisob davrida mahsulotning ayrim turlariga yoki xarajatlarni kalkulyatsiyalashning boshqa ob’ektlariga taqsimlash uchun shu xarajatlar normativlarini hisoblash.