11-mavzu. To‘ldiruvchilarni ishlab chiqarish va qo‘llashning iqtisodiy samaradorligi. Reja
Yüklə 164,03 Kb.
|
|
Tabiiy qum, shag‘al, chaqiq tosh
Tabiiy qum, shag‘al, chaqiq tosh ishlab chiqarishda yirik korxonalarni qurilishi xozirgi vaqtda o‘zini oqlamaydi. O‘zbekistonda oxirgi yillarda beton to‘ldiruvchilari ishlab chiqarish sanoati tez sur’atlarda rivojlanmoqda va bunda 148
mobil tez yig‘ib ishga tushirish mumkin bo‘lgan ko‘chma komplekslarni loyihalash va qurishga katta e’tibor berilmoqda. Bunday komplekslar to‘ldiruvchilar ishlab chiqarish uchun etarli xomashyo mavjud bo‘lgan joylarda qurish tavsiya etiladi. Bugungi kunda statsionar (bir joyga muqim o‘rnatilgan) to‘ldiruvchilarni maydalash-sortirovkalash korxonalarini qurish unchalik samara bermayotir. Bu komplekslarni qurishga katta mablag‘ sarflanadi. Xomashyolar zahirasi tugagandan so‘ng bu korxonalar ishdan to‘xtab qolmoqda. SHuning uchun ko‘chma komplekslarni loyihalash va qurish masalasi o‘ta dolzarbdir. Xomashyolar qayta ishlanib bo‘lgandan so‘ng ko‘chma komplekslar bo‘laklarga ajratilib boshqa xomashyo etarli bo‘lgan joyga qisqa vaqtda ko‘chirib- o‘rnatish (yig‘ish) mumkin. Ularni avariyalardan saqlash uchun metallajratgichlar va metalldektorlar bilan ta’minlangan. Misol tariqasida “Qamchiq” devonida qurilgan ko‘chma maydalash-sortirovkalash kichik sexlarni misol keltirish mumkin. Qum va shag‘al qazib olish va qayta ishlashda karerlarda gidromexanizatsiya usulidan keng foydalanish to‘ldiruvchilar tannarxini kamaytirishda muhim ahamiyatga ega, bu usulda, quruq usulga nisbatan, mehnat unumdorligi 3-5 marotaba oshadi. Bunda maxsulot tannarxi esa 2 va undan ko‘p marta kamayadi. To‘ldiruvchilar konlaridan chiqindilar chiqarmay kompleks foydalanish. Misol uchun, qum-shag‘al aralashmani qazib olishda beton uchun qum va shag‘aldan tashqari yo‘l-yo‘lakay suvoq qorishmalari uchun mayda qum, yo‘l qurilishi uchun balast, tosh va shu kabilar olish mumkin. Yirik shag‘alni maydalab olinadigan chaqiq tosh, qoida bo‘yicha tosh jinslaridan olinadigandan arzondir. Chaqiq tosh ishlab chiqarish korxonalarida mayda fraksiya ko‘pincha ishlatilmay chiqindixonalarga tashlab yuboriladi. Bu chiqindilardan yaxshi mayda to‘ldiruvchilar – maydalangan qum va tosh unini olish mumkin. Tosh uni qimmat maxsulot, undan asfaltobeton va bitum masikalar ishlab chiqarishda to‘ldiruvchi sifatida ishlatish mumkin. CHiqindilardan to‘la foydalanish to‘ldiruvchilarning tannarxini kamaytirishga olib keladi. To‘ldiruvchilarni tashish masofasini kamaytirish transport xarajjatlarini kamaytiradi. Bu muammoni echish uchun maydalash-sortirovkalash korxonalarini karerlar oldida qurish, qurilish ob’ektiga yaqin joyda qum va chaqiq tosh maydalash- sortirovkalash ko‘chma sexlarini qurish katta ahamiyatgav ega. |