12-amaliy mashg'ulot bajardi: Hamdamova Shahzodaxon Toshkent 2023 mb jadvallariga index yaratish

O'ZBЕKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI

Ma'lumotlar bazasi fani


12-AMALIY MASHG'ULOT
Bajardi: Hamdamova Shahzodaxon


Toshkent 2023
MB jadvallariga index yaratish

Ishdan maqsad: MySQL MB si jadvallari hamda ustunlardagi ma’lumotlariga ega qatorlarni tezda topish uchun indekslardan foydalanish ko’nikmasini xosil qilish.
Masalani qo‘yilishi: Amaliy ishda MySQL indekslari, shu jumladan indekslarni yaratish, indekslarni o‘chirish, jadvalning barcha indekslarini ko’rish va MySQLda boshqa muhim ko‘rsatkichlar bilan ishlanadi.
Uslubiy ko‘rsatmalar: Ma'lumotlar bazalaridagi indekslar ma'lumotlarni qidirish va saralashni tezlashtirish uchun ishlatiladi. Ular ushbu ustunlardagi qiymatlarni qidirishni tezlashtirish uchun jadvalning bir yoki bir nechta ustunlarida yaratilgan bo’lishi mumkin. So'rov jadvalga kirganda, indeks jadvaldagi mos keladigan satrlarni tezda topish uchun ishlatilishi mumkin.
Ma'lumotlar bazalarida indekslarning bir necha turlari mavjud, jumladan:
Unikal indeks - ustun yoki ustunlar to'plamidagi qiymatlarning yagona bo'lishini ta'minlaydi.
Klasterli indeks - indekslangan ustunlar qiymatlari asosida jadvaldagi satrlarning jismoniy tartibini aniqlaydi. Har bir jadval faqat bitta klasterli indeksga ega bo'lishi mumkin.Bir nechta ustunlar bo'yicha indeks (Kompozit indeks) - bu ustunlardagi qiymatlarni birgalikda qidirishni tezlashtirish uchun bir nechta ustunlarda yaratilgan.
Funktsiyaga asoslangan indeks - ushbu funktsiyadan hisoblangan qiymatlarni qidirishni tezlashtirish uchun ustunga qo'llaniladigan funktsiya asosida yaratilgan.
Indekslardan foydalanish ma'lumotlar bazasi operatsiyalarini sezilarli darajada tezlashtirishi mumkin, ammo noto'g'ri foydalanish yoki juda ko'p indekslarga ega bo'lish yomon ishlashga olib kelishi mumkin. Shuning uchun indekslash uchun ustunlarni to'g'ri tanlash va ma'lumotlar bazasidagi indekslar sonini nazorat qilish muhimdir.
MySQL-da indekslar ma'lumotlarni qidirish va olish uchun so'rovlarda tez-tez ishlatiladigan ustunlarda yaratiladi.


25. Tuman hokimoyati ma’lumotlar bazasini yaratish.
CREATE DATABASE tuman_hokimoyati;

USE tuman_hokimoyati;

CREATE TABLE viloyatlar (
id INT PRIMARY KEY AUTO_INCREMENT,
nom VARCHAR(50) NOT NULL,
hudud INT NOT NULL,
aholi INT NOT NULL
);

CREATE TABLE tumanlar (
id INT PRIMARY KEY AUTO_INCREMENT,
nom VARCHAR(50) NOT NULL,
hudud INT NOT NULL,
aholi INT NOT NULL,
viloyat_id INT,
FOREIGN KEY (viloyat_id) REFERENCES viloyatlar(id)
);

CREATE TABLE mahallalar (
id INT PRIMARY KEY AUTO_INCREMENT,
nom VARCHAR(50) NOT NULL,
hudud INT NOT NULL,
aholi INT NOT NULL,
tuman_id INT,
FOREIGN KEY (tuman_id) REFERENCES tumanlar(id)
);

CREATE TABLE hokimiyat (
id INT PRIMARY KEY AUTO_INCREMENT,
nom VARCHAR(50) NOT NULL,
lavozim VARCHAR(50) NOT NULL,
manzil VARCHAR(100) NOT NULL,
telefon VARCHAR(20) NOT NULL,
mahalla_id INT,
FOREIGN KEY (mahalla_id) REFERENCES mahallalar(id)
);






1. INDEX yaratish:
sql
CREATE INDEX idx_viloyatlar_nom ON viloyatlar(nom);
2. INDEXdan foydalanish:
sql
SELECT * FROM viloyatlar WHERE nom = 'Toshkent';
3. INDEXni o'chirish:
sql
DROP INDEX idx_viloyatlar_nom ON viloyatlar;
Ushbu misolda, "viloyatlar" jadvalidagi "nom" ustuniga "idx_viloyatlar_nom" nomli INDEX yaratiladi. INDEX yaratilgandan so'ng, "SELECT" buyrug'i orqali "viloyatlar" jadvidan "nom" ustuni "Toshkent" qiymati bo'yicha ma'lumotlarni olishda INDEXdan foydalaniladi. INDEXni o'chirish uchun esa "DROP INDEX" buyrug'i ishlatiladi.

Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak bugungi mavzu bo’yicha berilgan topshiriqni o’rinladik.


Foydalanilgan adabiyotlar
1. Т.А.Хўжакулов. Маълумотлар базаси. Дарслик. T.:TATU, 2022. - 260 б.
2. Т.А.Хужакулов. База данных. Учебник. T.:TATU, 2022. - 260 с.
3. Xo‘jaqulov T.A. Usmonov J.T. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi//
o’quv qo’llanma. - T.: Aloqachi, 2018. - 96 b.
4. Xo’jaqulov T. A., Usmonov J. T. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi
fanidan laboratoriya ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma - T. :
TATU, 2016. - 55 b.
5. Т.А.Хужакулов. Система управления базами данных. Учебник.
T.:TATU, 2020. - 280 с.
6. Голешина Л. Базы данных: учеб. Пособие // – 4-э изд., перераб. и
доп. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2018. – 400 с.
7. Mартишин С.А. Базы данных. Практическое применение СУБД SQL –
NoSQL – типа для проектирования информатсионных систем: учеб.
Пособие // - Москва: ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М, 2019, – 368 с.
8. Rahul Batra. SQL Primer An Accelerated introduction to SQL Basics.//
Gurgaon, India. 2019. –p 194.
9. Pоликов А.М. Безопасност ORACLE глазами аудитории: Нападение и
защита. –Москва. 2017. –336 с.
10. Эric Redmond, Jim R. Wilson. A Guide to Modern Databases and the
NoSQL Movement. USA, 2015. – p. 347.