13 ma'ruza. Quymakorlik asoslari

§6 Quyma nosozliklarini aniqlash va yo’qotish usullari 
Tashqi nosozliklar quymani tashqarisidan 
ko’rib aniqlanadi. 
Ichki nosozliklar radiografik yoki ultratovush usullar bilan aniqlanadi. 
Radiografik 
(rentgenoskopiya, 
gamma-defektoskopiya) 
usullari 
qo’llanilganda quymalarga rentgen yoki gamma nurlari bilan ta]sir qilinadi. 
Bunda nosozliklar, ularning 
o’lchamlari va chuqurligi aniqlanadi. 
Quymalarga ultratovish 
to’lqinlari ta’sir qilganda to’lqin nosozlik 
chegaralariga tegib qaytadi va qaytish jadalligi 
bo’yicha nosozliklar 
o’lchamlari va chuqurligi aniqlanadi.  
Qiyshayish 
– quyma qismlarini bir-biriga nisbatan siljishi. Buning sabalari – 
qolip 
noto’g’ri yig’ilganligi, belgilovchi o’qlarning yeilishi, sterjenni qolipga 
qiyshiq 
o’rnatilishi va boshqalar. 
Kam quyish 
– buning sabablari: quyish temperaturasi va qotishma 
oquvchanligi past, quyish elementlarning kesimi kichik va boshqalar. 
 

---

14 
Quymalarning 
muhim 
joylarida 
arzimas 
nosozliklar 
yopishqoq 
qorishmalar, singdiriladigan moddalar, gaz alangasi va elektr yoy yordamida 
tuzatiladi.
Qorishmalar bilan 
to’ldirishdan oldin nosoz joylar tozalanadi va 
yog’sizlantiradi, keyin tuzayilgan joy silliqlanadi, quritiladi. 
Quymalarni singdiriladigan moddalar bilan tuzatish uchun ular 8-12 
soatga ammoniy xloridning (NH
4
Cl) suv eritmasida ushlab turiladi 
– eritma 
metall kristallari orasiga 
o’tib nosozliklarni to’ldiradigan oksidlarni xosil 
qiladi.
Gaz alangasida va elektr yoy yordamida payvandlash ishlov 
berilmaydigan yuzalardagi nosozliklarni 
(bo’shliqlarni, teshiklarni, darzlarni) 
cho’yan va po’lat elektrodlar yordamida qoplash uchun qo’llaniladi. 
Cho’yan quymalarni qoplashdan oldin 350--600 °С ga qizdiriladi, 
payvandlashdan keyin sekin sovitiladi. 

---

15 
Nazorat savollari:
 
1.
Quyma matеriallariga qanday talablar qōyiladi? Ularni ta'riflang. 
2.
Modеl komplеktiga nimalar kiradi? Ularning vazifalari.
3.
Ikki opokada quyma olishning kеtma- kеtligini ta'riflab bеring.
4.
Qotishmalarni suyultirish uchun qanday pеchlar ishlatiladi? Vagranka 
nima?