14. Chervyakli uzatmalarning hisobi

Chervak g‘ildiragi va chervakning chervak o‘qiga tik o‘tkazilgan tekislik bilan kesimi 14.3 – rasmda ko‘rsatilgan.

14.3 – rasm. Chervak va g‘ildirakni chervak o‘qiga
tik o‘tkazilgan tekislik bilan kesimi

Chervak g‘ildiragi tishlar sonini shartdan qabul qilinsa tish oyog‘ida qirqilish hosil bo‘lmaydi.

Chervak g‘ildiragini qolgan diametrlari:
bo‘luvchi
; (14.7)
tish uchidan o‘tuvchi
; (14.8)
tish tubidan o‘tuvchi
; (14.9)
eng katta
. (14.10)
Tishli gardishning enini quyidagi tavsiyalardan qabul qilinadi:
(14.11)
Chervakni chervak gardishi bilan qamrov burchagini shartli qiymati
. (14.12)
Chervakli uzatmaning o‘qlararo masofasi
. (14.13)
Chervakli uzatmaning uzatish nisbati
.
DST 2144 – 76 bo‘yicha 8 ÷ 80 gacha uzatish nisbatlarini ikki qatori tavsiya etilgan;
1 – qator: 8; 10; 12,5; 16; 20; 25; 31,5; 40; 50; 63; 80
2 – qator: 9; 11,2; 14; 18; 22,4; 28; 35,5; 45; 56; 71.
1 – qatordan tanlash maqsadga muvofiqroq.
Chervakli uzatmadagi sirpanish tezligi 14.4–rasmda tasvir­langan.

14.4 – rasm. Chervakli uzatmadagi sirpanish tezligi

Uzatmadagi sirpanish va aylana tezliklar quyidagicha aniqlanadi:

, m/s, (14.14)
chervyakning aylana tezligi , m/s (14.15)
chervak g‘ildiragining aylana tezligi
, m/s (14.16)
. (14.17)
Chervakli uzatmani foydali ish koeffisienti quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
, (14.18)
– keltirilgan ishqalanish koeffisienti.
Agar chervak g‘ildiragi yetaklovchi bo‘lsa, u holda
. (14.19)
O‘zi tormozlanuvchi chervakli uzatmalarda bo‘ladi, bunda .
Chervakli uzatmada hosil bo‘ladigan kuchlar 14.5 – rasmda tasvirlangan. Bu kuchlar quyidagi munosabatlardan aniqlanadi.

14.5 – rasm. Chervakli uzatmadagi kuchlar

Chervakdagi aylana kuch g‘ildirakdagi bo‘ylama kuchga teng bo‘ladi:

; (14.20)
chervak g‘ildiragidagi aylana kuch chervakdagi bo‘ylama kuchga teng bo‘ladi:
. (14.21)
Chervak va chervyak g‘ildiragidagi radial kuchlar:
. (14.22)
Chervak va chervak g‘ildiragidagi burovchi momentlar quyidagicha bog‘langan:
. (14.23)