14-mavzu: fotosintez fiziologiyasi. Reja: Fotosintezning mohiyati va ahamiyati. Fotosintetik aparatning strukturaviy tuzilishi va fotosintezning birlamchi jarayonlari. Fotosintez bioximiyasi Fotosintez ekologiyasi

14-MAVZU: FOTOSINTEZ FIZIOLOGIYASI. Reja: 1.Fotosintezning mohiyati va ahamiyati. 2.Fotosintetik aparatning strukturaviy tuzilishi va fotosintezning birlamchi jarayonlari. 3.Fotosintez bioximiyasi 4.Fotosintez ekologiyasi.

1.Fotosintezning mohiyati va ahamiyati.

• Tabiatdagi barcha tirik organizmlarning hayotiy jarayonlari dinamik ravishda energiya bilan ta’minlanishga asoslangan. Bu energiyaning yagona manbasi kuyosh energiyasi bo’lib, organizmlar uni to’g’ridan–to’g’ri emas, balki erkin kimyoviy xolidagina o’zlashtirish qobilyatiga egalar. Yashil o’simliklar tanasida quyosh nuri ta’sirida anorganik moddalardan (СО2 ва Н2О) organik moddalarning hosil bo’lishiga fotosintez deyiladi. Fotosintez jarayonini quydagi sxematik tenglama bilan ifodalash mumkin:
• 6СО2+ 12 Н2 О yorug’lik С6 Н12 О6+ 6Н2 О + 6О2
• xlorofil

Fotosintezni o’rganish tarixi.

• Fotosintezni o’rganish bo’yicha birinchi tajribani ingliz kimyogari D.J. Pristli 1771 yilda o’tkazdi.
• Pristli va Ingenxauzlar o’simliklarda qarama-qarshi ikki xil jarayon mavjudligini aniqladilar. Lekin o’simliklar uchun buning nima ahamiyati borligini tushunmadilar.
• Shvetsariyalik olim J.Senebe 1782 yilda tajribalar natijasida o’simliklar yorug’likda kislorod ajratadi va shu bilan bir vaqtda buzilgan havoni (ya’ni CO2 ni) yutadi, degan xulosaga keldi.
• 1804 yilda shvetsariyalik olim T.Sossyur, o’simliklarning yorug’likda CO2 ni yutib, o’z tanasidan uglerod to’plashini aniqladi.
• 1875 yilda K.A. Timiryazev tajribalar asosida u eng kuchli fotosintez jarayoni xlorofill molekulasi yutadigan qizil nurlarda sodir bo’lishini ko’rsatdi.

2.Fotosintetik aparatning strukturaviy tuzilishi va fotosintezning birlamchi jarayonlari.

• 2.Fotosintetik aparatning strukturaviy tuzilishi va fotosintezning birlamchi jarayonlari.
• Yashil o’simliklarning bargi eng muhim organlardan biri bo’lib, unda fotosintez jarayoni sodir bo’ladi. Uning hujayraviy tuzilishi transpiratsiya, nafas olish va asosan fotosintezga moslashib tuzilgan. Ustki po’st ostida joylashgan qavat tayoqchalarga o’xshash, cho’zinchok bir-biriga zich joylashgan hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralarga xloroplastlar soni ko’p. Ular organik moddalarning sintez qiluvchi asosiy qavat hisoblanadi. Barglarda fotosintez to’xtovsiz davom etishi uchun ular suv bilan ta’minlangan bo’lishlari kerak. Bunda og’izchalar ochiqligi katta ahamiyatga ega.