15 -ma'ruza. Xavfsizlikni amaliy boshqarish reja

Adminstator 

---

10 
tahdidlarni va zaifliklarni identifikatsiyalash; 
-
xavfsizlikka tahdidlarni amalga oshirilishi bilan bog‘liq, xavf xatarlarni hisoblash. 
Resurslar uchta kategoriyaga - axborot resurslariga, dasturiy ta’minotga va texnik 
vositalarga (fayl serverlari, ishchi stansiyalar, ko‘priklar, marshrutizatorlar va h.) bo‘linadi. Har 
bir kategoriya ichida resurslarni sinflarga va qism sinflarga ajratish mumkin. Faqat korporativ 
axborot tizimi funksionalligini belgilovchi va xavfsizlikni ta’minlash nuqtai nazaridan muhim 
bo‘lgan resurlar identifikatsiyalanishi lozim. 
Resursning muhimligi (narxi) bu resursning konfidensialligi, yaxlitligi yoki 
foydalanuvchanligi buzilganida yetkazilgan zarar miqdori bilan belgilanadi. Resurslar narxini 
baholashda resurslarining har bir kategoriyasi uchun bo‘lishi mumkin bo‘lgan zarar miqdori 
belgilanadi. 
Namunaviy xavfsizlik tahdidlariga korporativ axborot tizimi resurslariga lokal 
masofadan hujumlar, tabiiy ofat, xodimlar xatosi, dasturiy ta’minotdagi xatolik yoki 
apparaturaning nosozligi sabab bo‘luvchi korporativ axborot tizim ishidagi buzilishlar taalluqli. 
Tahdid darajasi deganda uning amalga oshirilishi ehtimolligi tushuniladi. 
Himoyaning bo‘shligi korporativ axborot tizimidagi zaifliklarga sabab bo‘ladi. Zaifliklarni 
baholash xavfsizlik tahdidlarining muvaffaqiyatli amalga oshirilish ehtimolligini aniqlashni 
nazarda tutadi. Shunday qilib, zarar yetkazish ehtimolligi tahdidlarning amalga oshirilishi 
ehtimolligi va zaiflik miqdori orqali aniqlanadi. 
Xavf-xatar darajasi resurs narxi, tahdid darajasi va zaiflik miqdori asosida aniqlanadi. 
Resurs narxi, tahdid darajasi va zaiflik miqdori oshishi bilan xavf-xatar darajasi ham oshadi. 
Xavf-xatarlar darajasini baholash asosida xavfsizlik talablari belgilanadi. 
Xavf-xatarlarni boshqarish masalasi, xavf-xatar darajasini maqbul miqdorgacha 
kamaytirishga imkon beruvchi qarshi choralarni asosli tanlashni va amalga oshirish narxini 
baholashni o‘z ichiga oladi. Tabiiyki, qarshi choralarni amalga oshirish narxi bo‘lishi mumkin 
bo‘lgan zarar miqdoridan kam bo‘lishi kerak.
7-rasmda xavf-xatarlarni boshqarish texnologiyasining bosqichlari keltirilgan. 
Axborot xavfsizligi siyosatini aniqlash. 
Bu bosqichda axborot xavfsizligi sohasidagi 
qo‘llanma-hujjatlar, standartlar, axborot xavfsizligining asosiy qoidalari, xavf-xatarlarni 
boshqarishga yondashishlar aniqlanadi hamda qarshi choralar strukturizatsiyalanadi va korporativ 
axborot tizimini sertifikatsiyalash tartibi belgilanadi. 

---

11 
 
7-rasm. Xavf-xatarlarni boshqarish texnologiyasining varianti 
 
Korporativ axborot tizimini (KAT) tavsiflash. 
Ushbu bosqichda axborot xavfsizligi 
sohasidagi Xalqaro, davlat va korporativ standartlarga binoan korporativ axborot tizimning 
funksional vazifalari tavsiflanadi. Kompaniyaning kritik axborot resurslari, jarayonlari va 
servislari tavsiflanadi; korporativ axborot tizimining chegaralari hamda boshqarish va 
ma’lumotlar bo‘yicha eng muhim komponentlarining tarkibi va bog‘lanishlari aniqlanadi. 
Tahdidlarni identifikatsiyalash. 
Ushbu bosqichda tahdidlar ro‘yxati tuziladi va ularning 
darajasi baholanadi. Bunda turli tashkilotlarning tahdidlar sinflari ro‘yxatidan ham berilgan 
tahdidni amalga oshirish ehtimolligining reytingi yoki o‘rtacha qiymatidan foydalanish mumkin. 
Zaifliklarni identifikatsiyalash. 
Ushbu bosqichda berilgan korporativ axborot tizimining 
zaifliklari ro‘yxati, ularning amalga oshirilishidagi joiz natijalar ko‘rsatilgan holda tuziladi. 
Mavjud korporativ axborot tizimi uchun ro‘yxatlar qator manbalardan foydalanilib tuziladi. Bu 
manbalarga zaifliklarni tarmoq, skanerlari, turli tashkilotlarning zaifliklar katalogi, xavf-
xatarlarni tahlillovchi ixtisoslashtirilgan usullar kiradi. 
Korporativ axborot tizimining boshqarish tizimini tahlillash. 
Ushbu bosqichda 
boshqarish tizimi, aniqlangan tahdidlarga va zaifliklarga joiz bo‘lgan ta’sir nuqtai nazaridan 
tahlillanadi. 
Tahdidlar parametrlarini baholash. 
Ushbu bosqichda hodisaga olib keluvchi zaiflikning 
amalga oshirilishi imkoniyati baholanadi. Baholashning namunaviy shkalasi - bir necha rutbali 
(masalan, past, o‘rta va yuqori sath) sifatiy (balli) shkaladir. Bunday baho ekspert tomonidan 
mavjud obyektiv faktorlarni hisobga olgan holda beriladi. 
Axborot xavfsizligi rejimining buzilishi oqibatlarini tahlillash. 
Ushbu bosqichda axborot 
xavfsizligi rejimining buzilishi bahosi aniqlanadi. Buzilish oqibatlari moliyaviy yuqotishlarga, 
obro‘sizlanishga, rasmiy tuzilmalar tomonidan ko‘ngilsizliklarga va h. sabab bo‘lishi mumkin. 
Buzilish oqibatlarini baholash uchun mezonlar tizimi tanlanadi va oqibatlar og‘irligini baholash 
uchun integratsiyalangan shkala belgilanadi. 
Xavf-xatarlarni baholash. 
Ushbu bosqichda axborot resurslari xavfsizligining buzilishi 
xavf-xatar darajasi baholanadi. Xavf-xatar darajasi qiymati tahdidlar, zaifliklar darajasiga va 
bo‘lishi mumkin bo‘lgan oqibatlar ogirligiga bog‘liq. Xavf-xatarlarni baholashda sifatiy va 
miqdoriy usullardan foydalaniladi. Sifatiy usul ishlatilganda axborot xavfsizligi buzilishining 
bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlar xavfliligi darajasi bo‘yicha rutbalanishi lozim. Miqdoriy 

---

12 
usul ishlatilganda xavf-xatarlar miqdoriy shkalalarda baholanishi mumkin. Bu tavsiya etilayotgan 
qarshi choralarning narxi/samaradorligini tahlillashni osonlashtiradi. Ammo bu holda dastlabki 
ma’lumotlarni o‘lchash shkalalariga va ishlatilayotgan modelning adekvatligiga juda yuqori 
talablar qo‘yiladi. Oddiy holda xavf-xatarni baholashda ikkita omil-hodisa ehtimolligi va bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan oqibatlar og‘irligi ishlatilishi mumkin. 
Xavf-xatarlarni boshqarish bo‘yicha tavsiyalarni ishlab chiqish. 
Ushbu bosqichda turli 
sathlar(tashkiliy, dasturiy texnik) va xavfsizlikning alohida jihatlari bo‘yicha strukturizatsiya- 
langan qarshi choralarning kompleksi tavsiya etilishi lozim. Taklif etiluvchi qarshi choralar 
kompleksi xavf-xatarlarni boshqarishning tanlangan strategiyasiga binoan quriladi. 
Xisobot hujjatlarni ishlab chiqish. 
Ushbu bosqichda xavf-xatarlarni tahlillash 
va boshqarishning barcha bosqichlari bo‘yicha ish natijalari akslantirilgan hisobot 
hujjatlari tayyorlanadi. Ta’kidlash lozimki, hozirda axborot xavf-xatarlarini 
baholashni avtomatlashtirish maqsadida dasturiy mahsulotlar ishlab chiqilgan.