15-laboratoriya jumisi. Elementlerdin’ ig’allig’in o’lshew

---

15-LABORATORIYA JUMISI. 
ELEMENTLERDIN’ IG’ALLIG’IN O’LSHEW 
Gazlar, qatti deneler hám suyiq ortalıqlardıń ıg’allıǵı ximiya, aziq-awqat, 
metallurgiya, toqimashiliq sanaatında hám basqa sanaat tarmaqlarindag’i ha’mde 
qurilistag’i 
ko’pg’ana 
kupgina 
texnologiyalıq 
protsesslerdin’ áhmiyetli 
ko’rsetkishleri esaplanadi. 
Ha’r qanday denede ıǵallıqtıń bar ekenligi onıń absolyut ha’mde salıstırmalı 
ızǵarlıǵı menen xarakterlenedi. 
Gazdıń absolyut ızǵarlıǵı delingende normal sharayatlarda 1, 0 m3 gaz qospası 
daǵı suw bugi massası túsiniledi. Absolyut ıǵallıqtıń birlikleri g/m3 yamasa kg/m3. 
Salıstırmalı ıǵallıq delingende 1, 0 m3 qospa daǵı suw bugi massası (kolemi) 
dıń sol temperatura daǵı 1, 0 m3 qospa daǵı suw bugining maksimal massası 
(kolemi) ga qatnası tu’siniledi. Salıstırmalı ıǵallıq ulchovsiz shama, geyde onı 
protsentlarda ańlatpalanadı. 
Material daǵı ızǵar mikdorini mikdor jixatidan xarakterlew ushın eki shama 
ızǵar saklami hám ıǵallıqtan paydalanıladı. 
Ízǵar dene massasınıń absolyut kuruk material massasına qatnası ızǵar saklami 
dep ataladı hám kuyidagicha ańlatpalanadı : 
G=100 M/ (M
1
-M) =100 M/M
0
(1) 
bul erda M — ızǵar massası ; Mo— absolyut kupyk materialdıń massası ; 
M
1
— ızǵar materialdıń massası. 
Qattik denelerdiń ızǵarlıǵı delingende jismdagi ızǵar massasınıń ızǵar material 
massasına
qatnası túsiniledi hám kuyidagicha ańlatpalanadı : 
W=100 M/M
1
( 2) 
Ízǵar saklamidan ıǵallıqqa utish hám kerisinshe qallarda kuyidagi 
koefficientten paydalanıladı
Gaz ızǵarlıǵın ulchash usıllarına psixometrik, shıq nuktasi, gigrometrik 
(sorbsion), kondensatsion, spektrometrik, elektroximiyaviy, issik utkazuvchanlik 
usılları kiredi. Bulardan birinshi ushewi eń kup tarkalgan. 

---

 Suyıqlıqlardıń ızǵarlıǵın ulchash ushın sigimli, absorbsion ásbaplar hám 
suyıqlıqtıń ıǵallıqqa alokasi bar qandayda bir xoccacini ulchaydigan ásbaplardan 
paydalanıladı. 
Kattik hám sashılıwǵa biyim denelerdiń ızǵarlıǵın ulchash ushın tikkeley hám 
tikkeley bolmaǵan usıllar kullaniladi. 
Kuritish, ekstraksion hám ximiyalıq usıllar tikkeley ulchash usıllarınıń ishinde 
eń kup tarkalgani bolıp tabıladı. 
Konduktometrik, dielkometrik, uta yukori chastotalı, optikalıq, yadrolıq 
magnit rezonansi, termovakuum, teplofizika usılları tikkeley bolmaǵan ulchash 
usıllarına kiredi.