17-guruh elementlari. Galogenlar va nodir gazlar reja

Luyis kislotalarining xossalari galogen molekulalarining donor ionlar bilan hosil qiladigan poligalogenidlar deb ataladigan ionlarda korinadi. а) Poliiodidlar

I₂ eritmasiga I^- ioni qo’shilsa qora jigar rangli bo’yalish amalga oshadi. Bu rang poliiodidlar eritmasiga taaluqli bo’lib, shunday rang triodid (I₃^-) va pentaiodid borligidan darak beradi. Bu poliiodidlar Luyisning kislota asos komplekslari hisoblanadi, ularda I^- va I₃^- asoslar I₂ bo’lsa kislota hisoblanadi (17.11 rasm). Luyis strukturasi I ₃^- markaziy atom iod trigonal bipiramidal joylashgan, uchta ekvatorial holat bo’linmagan elektronlar bilan band etilgan, aksial holat bo;lsa bog’lovchi elektronlar egallagan.

1^- ioni I₂ ni boshqa molekulalari ta’sieida bir zaryadli poiiodid anionlar hosil qilishi mumkin [(1₂ )n(1^- )]. Bu qatorda eng barqaror ion I^- .

(11).

17. 
    3-rasm. Poliiodid ion I₃^- : а — а- I₃^- ioni ta’siri; б — chiqiziqli tuzulishini tushuntirish.
    

17.4- rasm. Poiiodid ionlarning tuzilishi va zanjirlarning bayoni I^- , I₂ va I₃^- .

17.3 –jadval. Galogenlarning oksoanionlari

Таблица 17.4. Xloroksokilotalarining kuchi

Yengil inert gazlarning past qaynash harorati (Не —4,2 К; Ne —27,1 К; Аг — 87,3 К) ularning bog’lovchi kuchlarning yo’qligi, atomlarni bog’laydigan dispersion kuchlarning bo’shligi tufayli dir. Geliy kriogen texnikada mavjud moddalar ichida eng past qaynash haroratiga ega modda, kriotexnikada sovutuvchi agent , o’tkazuvchiligu uyqori bo’lgan magnitlarni sovutishda YAMR spektroskopiyada va tomografiyada ishlatiladi. 2,178 K past haroratgacha sovitilganda u ikkinchi suyq fazaga o’tadi va geliy 11 deyiladi. Bu faza supersuyq faza deyilib( o’ta uyqori oquvchanlikka ega< chunki u qovushoqlikka ega emas. Qattiq geliy bosim ostida hosil bo’ladi.

Geliy kichik zichlikka ega va yonmaganligi uchun uni havo sharlari va dirijabllar tayyorlashda ishlatiladi. Ar asosan inert gaz atmosferasini hosil qilish uchun, ayniqsa argonli svarkada ishlatiladi.Inert gazlar xar xil erug’lik manba’larida , neonli indikatorlar,fluoressent lampalar, ksenon impulsli lampalar va lazerler tayyorlashda ishlatiladi.

Radon etom energetikasi va uran hamda toriyning radioakktiv yemirilish mahsuloti hisoblanadi. Ionlashgan nurlarning tarqalishi hisobiga sog’liq uchun zararli. Odatda u radioaktiv nurlanishga o’z hissasini qo’shadi. Lekin tuproq,tog jinslari, qurilish materiallari anchagina miqdorda uran brirkmalari konsentrasiyaga ega bo’lsabinolarda radon katta miqdorlari borligi topiladi.

Inert gazlar bir atomli. Geliy inert gaz, yorug’lik manba’larida, lazerda, elektr-razryadli lampalarda ishlatiladi.suyq geliy past haroratlarda sovutuvchi agent. Raon radioaktiv modda , u juda tez tarqaladi, chunki gaz modda.