17-tema. Elektr maydanındaǵı dielektrikler

3. Baylanısqan zaryadlar

Kóz aldımızǵa keltireyik, dielektrik kernewliligi bolǵan elektr maydanına jaylastırılǵan bolsın (suwret-4.q). Maydan tásirinde dielektrik polyarizatsiyalanadı. Yaǵnıy onıń molekulalarındaǵı oń hám teris zaryadlar, sáykes túrde maydan hám oǵan keri baǵıtlarda jıljıydı. Bunda qońsı dipollardıń qarama-qarsı zaryadları birin-biri neytralaydı. Biraq, dielektriktiń shep hám oń tárepindegi betlerinde jaylasqan teris hám oń zaryadlar óz-ara neytrallaspaydı. Yaǵnıy, onıń shep betinde teris, ońında bolsa oń zaryadlar toplanadı. Bul zaryadlar dielektrik molekulalari menen baylanısqan bolǵani uchun kóshe almaydı. Sonıń uchun olardı baylanısqan zaryadlar hám dielektriktiń polyarizatsiyası sebepli payda bolǵanlıǵı uchun bolsa polyarizatsiyalanǵan bet zaryadları dep ataladí. Bet zaryadları payda etken ishki maydan sırtqı maydanǵa keri baǵıtlanǵanligi sebepli, dielektrik ishinde sırtqı maydan hálsireydi,
Bet zaryadların q menen, olardıń bet tıǵızlıǵın bolsa  menen belgileymiz. Ol jaǵdayda, 4.q-suwrettegi dielektrikti iyini  maydanı S, zaryadlari q= ^.S teń bolǵan dipol dep qaraw mumkin. Bul dipoldıń elektr momenti R = S ^.  boladı. Polyarizatsiya vektorınıń mánisi
= R/V = = S ^. /V =  = q/S (4.ú)
q = R S (4.w)
Demek, q, R menen S tiń kóbeymesine te4.
Endi bir tekli bolmaǵan dielektrik berilgen bolsın:
Bir tekli bolmaǵan dielektrik elektr maydanına kiritilse, niń baǵıtında dielektrik molekulalarınıń kontsentratsiyası artıp baradı, yaǵnıy R_ǵ>R_á, buǵan tiykarlanıp q_ǵ > q_á boladı. Dielektrik kóleminde payda bolıwshı bul artıqcha zaryadlardıń muǵdarı
q_kólem = q_á - q_ǵ = R_áS - R_ǵS = (R_á - R_ǵ) S =- (R_ǵ - R_á) S (4.h)


Gauss teoremasına tiykarlanıp ekinshi tárepdan polyarizatsiya vektorınıń aa vv tuyıq bet arqalı aǵımı, yaǵnıy
F_R=R_ǵS-R_áS= =(R_ǵ -R_á)S (4.9)
(4.h) hám (4.9) lardı salıstırıw nátiyjesinde tómendegini payda qılamız:
F_R = - q_kólem (4.10)
bunda q_kólem =  q_i baylanısqan zaryadlar jıyındısına te4.
Ol jaǵdayda


F_R = R_ndS = -  q_i (4.áá)
Demek, dielektrik ishinde alınǵan ıqtıyarıy tuyıq bet arqalı nıń aǵımı usı bet penen shegaralangan kólemdegi baylanısqan zaryadlardıń algebraik jıyındısınıń keri belgi menen alınǵan mánisine te4.