18-Mavzu. Mavzu: Yarim o'tkazgichli elektr apparatlarining xususiyatlarini ishlash prinsipi. Yarim utkazgichlarning tuzilishi va ishlash prinspini o’rganish

Tiristor kuchaytiruvchi. Keyingi vaqtda boshqaruvchi kurilma sifatida boshqaruvchi diodlar yoki tiristorlar nomini olgan yarim utkazuvchi asboblarning bir turi kullanilmokda. Ular 4 kavatli tuzilmaga ega (p-n-p-n yoki n-p-n-p kabi) va uz xususiyati tiratronlarga yakin.
Yen kuchlanish berilganda 1.3 tiristorda (3.a rasm) chiqishning asosiy juftligiga ikkita chetki p-n perexodlar tugri uynalishida yokilgan buladi, markaziy – teskari. SHuning uchun tiristor oddiy ekvivalent sxemasini p-n-p va n-p-n (3,b,v rasm) kabi ikkita tranzistor shaklida namoyon etish mumkin.

Kam kuchlanishda En tiristor orkali markaziy perexod p-n karshiligi bilan belgilanadigan tok Iko utadi

Rasm 3.

Kuchlanish oshilish bilan En tiristor orkali uni teskari yokkanda tok kabi. Tiristor tavsifi ushbu xolatda 1 uchastkaga muvofik (3.g rasm). Toning ushbu uzgarishi tiristordagi kuchlanish pereklyuchenie Uper kuchlanishga yetmaguncha amalga oshaveradi. Unap kuchlanishda tiristor ochilishi xosil buladi va u orkali tok sakrash usulida oshadi. Bu usishi bilan triodlar emitter toklari va uning peredacha (uzatish) koeffitsienti oshadi.

YaRIM O’TKAZGICHLAR, YaRIM O’TKAZGICHLI ELEMENTLAR VA TO’G’RILAGICHLAR.
YaRIM O’TKAZGICHLI DIOD
Bu asbobda bitta r-p o’tish mavjud bo’lib, uning r va p sohalaridan ulanish uchi chiqarilgan bo’ladi. Yarim o’tkazgichli diodning tuzilishi va volt-amper tavsifi 19.1 – rasmda keltirilgan. r-p o’tish hosil qiluvchi sohalarning birida, asosiy tok tashuvchi zarrachalarning kontsentratsiyasi ko’p bo’lib, u emmiter deb ataladi. Ikkinchisi esa baza deb ataladi.


19.1 – rasm. Yarim o’tkazgichli diodning tuzilishi (a) va uning volt-amper tavsifi (b)

Tavsifning to’g’ri r-p qismida tokning kuchlanishga bog’liqligi eksponentsial xarakterga ega. Volt-amper tavsifdan ko’rinib turibdiki, yarim o’tkazgichli diod ham nochiziqli elementlar qatoriga kiradi. Diodlardan o’zgaruvchan tok kuchlanishini o’zgarmas tok kuchlanishiga o’zgartirishda, ya’ni to’g’rilashda, avtonom invertorlarning kuch sxemalarining sun’iy kommutatsiya zanjirlarida va boshqa maqsadlarda ishlatilishi bilan bir qatorda signallarni detekterlash, modulyatsiyalash maqsadlarda ham ishlatiladi.