2- Ámeliy jumıs Zıyankeslerge qarsı gúres usılları hám quralların úyreniw



Yüklə 70 Kb.
səhifə2/2
tarix15.06.2023
ölçüsü70 Kb.
#130552
1   2
2 Ámeliy shınıǵıw Zıyankeslerge qarsı gúres usılları hám quralların

Eginniń rawajlanıw fazaları

Ekonomikalıq zıyan beriw shegarası

Shırınjalar (Sh.T.Xwjaev, A.Xakimov)

-ǵumshalaw dáwiri
-gúllew dáwiri
-miywelew dáwiri

-10-15%
-30-40%
-50-60%

Órmekshikene (Sh.T.Xwjaev, A.Xakimov)

-ǵumshalaw dáwiri
-gúllew dáwiri
-miywelew dáwiri

-5-7%
-10%
-20-25%

Shırınja, trips, órmekshikene birgelikte tarqalǵanda (Sh.T.Xwjaev, A.Xakimov)

-ǵumshalaw dáwiri
-gúllew dáwiri
-miywelew dáwiri

-4-5%
6-7%
10-12%

Íssıxana aqqanatı (Sh.T.Xwjaev, A.Xakimov)

ǵawashada
-ǵumshalawǵa shekem
-ǵumshalawdan keyin

-15-20% (1 ósimlikte 7-8 dana)
-30-40% (1 ósimlikte 21-22 dana)

Ǵawasha aqqanatı (Sh.T.Xwjaev, A.Xakimov, Sh.Otaxonov)

ǵawashada
-ǵumshalawdan keyin

15-16% ósimlik zıyanlanǵanda

Gúzlik hám úndew belgili sovkalar (Sh.T.Xwjaev, K.Durdiev)

ǵawashanıń nál dáwirinde

Hár m² ta 1,5-2 dana qurt (azıraq sora hám páshek bolsa) bolǵanda

Ǵawasha sovkası (Sh.T.Xwjaev)

ǵawasha ǵumshalawdan keyin 2-3 áwladları

100 túp ǵawashada ortasha 8-10 dana 1-3 jas qurtları bolǵanda

Jońıshqa qandalası (Sh.T.Xwjaev, O.Eshmatov, M.Toshpwlatov, 1989)

Jińishke talshıqlı paxta
Orta talshıqlı paxta

Hár 100 túpte 150-200 dana
Hár 100 túpte 80-120 dana qandala bolǵanda

Íssıxana, ǵawasha aqqanatı (Sh.T.Xwjaev, Sh,Otaxonov)

Pomidor gúllewge shekem
Gúllewden keyin

25-30%
50-70%

Pomidordıń záń kenesi (Sh.T.Xwjaev, K.Mamatov)

Miywelew dáwirinde

5-10%

Fitonomus (N.Maxmudxwjaev)

Jońıshqa 1-orımǵa shekem

Hár m² ta 3-8 dana qońız yaki 1 paxalda ortasha 1 qurt bolǵanda

Ápiwayı uzın tumsıq qońızı

Qant láblebi nál dáwiri

Hár m² ta 0,2-0,3 dana qońız bolǵanda

Láblebiniń qubla uzın tumsıq qońızı

Qant láblebi nál dáwiri

Hár m² ta 2-3 dana qońız bolǵanda

Zıyanlı xasva

Biyday nayshalaw, gúllew, masaqlaw dáwiri

Hár m² ta 2-3 dana qońız bolǵanda Hár m² ta 5-10 dana qońız bolǵanda

Kúlreń dán sovkası

Biyday masaqlaw dáwiri

Hár 100 masaqta 20 dana qurt bolǵanda

Dán jujelicası

Masaqlı eginler
Masaqlaw dáwiri

Hár m² ta 2-3 dana qurt bolǵanda

Dán shırınjaları

Masaqlı eginler
Masaqlaw dáwiri

50% ke jetip, hár bir paxalǵa 5-10 dana shırınja bolǵanda

Shved shıbını h.t.b. shıbınlar

Dánli eginler
Nál hám túplew dáwiri

Sachoktı hár 100 qaqqanda 30-50 dana shıbın túskende

Gúzlik sovka

Túrli egin nál dáwirinde

Hár m² ta 2-3 dana qurt bolǵanda

Shegirtkeler

Dánli egin ósiw dáwirinde

Hár m² ta 5-10 dana qurt bolǵanda

Salı nál shıbını

Salı egininde nál dáwiri

Hár m² ta 35-40 dana qurt bolǵanda

Salı mineri

Salı egininde nál- masaqlaw dáwiri

1 ósimlikte 1 lichinka bolǵanda

Kolorado qońızı

Kartoshkada nál-ósiw dáwirinde

qońızlır hám 2-5 dana qurtları bolǵanda, yaki 20-30% ke jetkende

Kapusta aq gúbelegi

Kapustanıń kachan oraw dáwiri

Hár ósimlikke 1-5 dana qurtları bolǵanda, yaki 20-30% ke jetkende

Kapusta kúyesi

Kapustanıń kachan oraw dáwiri

Hár ósimlikke 10-15 dana qurtları bolǵanda, yaki 20-30% ke jetkende

Kapusta shırınjası

Kapustanıń kachan oraw hám onnan keyingi dáwiri

Ósimlik japıraǵınıń 10-15% tinde top-top shırınja payda bolǵanda

Alma qurtı

Alma, almurt, ayva Báhár-jaz aylarında

Hár bir feromon tutqıshqa 1 shi áwladınıń 1 háptede 3-5 dana

Órmekshikene, miywe baǵlarında

Almada ósiw dáwirinde

Hár bir japıraqta ortasha 3-5 dana kene tuwrı kelse

Bul ilajdı ámelge asırıw ushın ózimizge kerekli bolǵan belgilerdi úyrenip shıǵıp, sol belgilerdiń shıǵarılıp atırǵan sortlarda payda bolıwın támiyinlew talap etiledi. Ǵawashada sorıwshı zıyankeslerden kenelerdiń keltiretuǵın zıyanlılıǵın kemeytiriwde onıń shanshıp sorıwǵa arnalǵan awız tútiksheleriniń uzınlıǵın esapqa alǵan halda shıǵarılıp atırǵan taza sortlarımızdıń japıraǵınıń sırtqı qabıǵınıń qalıńlıǵın awız tútiksheleriniń uzınlıǵınan qalıń etip hasıl etsek bunday ósimliklerdi keneler zıyanlay almaydı.


Usınday belgili dárejede áhmiyetke iye bolǵan sortlardı shıǵarıw awıl xojalıǵı eginlerinen sort shıǵarıwda aldımızǵa qoyılǵan talaplardıń biri esaplanadı. Bul boyınsha ǵawashanıń vilt keselligine shıdamlı sortlardı shıǵarıwdaǵı qoyılatuǵın máselelerdi hám bul boyınsha islenetuǵın jumıslardı qarap óteyik. Vilt keselligin ósimliklerdiń kletkalarındaǵı (ósimliklerdegi azıqlıq tasıwshı oraylıq tútikshelerdegi kletkalarda) fiziologiyalıq processlerdiń buzılıwınan kelip shıǵatuǵınlıǵın bilemiz. Bunda usı orındaǵı ósimlik kletkaları menen azıqlanatuǵın vilt keselligin shaqırıwshı verticelezum hám fuzarium zamarrıqları ósimliklerdiń kletkaları menen azıqlanıp, olardı tolıq isten shıǵaradı hátteki nabıt etedi. Bunda ósimlik kletkalarınıń shıdamlılıǵın asırıw ushın ondaǵı osmotik basımdı kúsheytiw yaki kesellik shaqırıwshı zammarıqlarǵa keri tásir etetuǵın arnawlı zatlardıń jumıs islew qásiyeti kúsheytiledi. Bul process kletkalarǵa tuwrıdan-tuwrı tásir etiw arqalı ámelge asırıladı. Nátiyjede vilt keselligin shaqırıwshı zammarıqlardıń usı óimlikler denesinde bolıwına qaramastan aktiv rawajlanıwına múmkinshilik bolmaydı. Bunday sortlar usı kesellik tásirine shıdamlı sortlar dep atalıp, zammarıqlar tarqalǵan orınlarda egilgende kesellenbeytuǵınlıǵı belgili.
Bulardan tısqarı eginlerdiń zıyanlı faktorlarǵa shıdamlılıǵın asırıw jolları olardı usı faktorlarǵa áste úyretip barıw menen ámelge asırıladı. Bunda faktorlardıń eń passiv háreket etetuǵın fazası menen ósimliklerdi ósip-rawajlandırıp baradı. Tolıq úyrenilgennen keyin ósimliktegi qarsılıq kúshlerinen tómen halda olardıń aktivliligin asırılıp barıladı hám bul joqarı shegine jetkende ósimliklerdegi qarsılıq kúshi olardı tolıq dárejede jeńetuǵın halǵa alıp kelinedi. Bunday jollar menen shıǵarılǵan taza sortlar usınday faktorlarǵa shıdamlı esaplanıp, ósimliklerdiń zıyanlı faktorlarına qarsı ótkeriletuǵın gúres ilajlarınan esaplanadı.
Bunday orınlarda qoyılǵan talaplarǵa tolıq juwap beretuǵın, egilgende sırttan bolatuǵın ózleri ushın stress faktorlarǵa qarsılıq kórsetip sol agroklimat jaǵdayında jaqsı ósip, rawajlanatuǵın ósimliklerdiń taza formaları rayonlasqan sortları dep ataladı.
Rayonlasqan sortlardıń zıyanlı faktorlarǵa qarsı integraciyalıq gúres ótkeriwdegi róli joqarı dárejede. Sebebi hárqanday unamsız faktorlarǵa qarsılıǵı joqarı bolǵan sortlardı ekkende zıyanlı faktorlar tárepinen keltiriletuǵın zıyanlılıq dárejesi biraz tómen bolıp, agrotexnikalıq ilajlar óz waqtında ótkerilgende keltiriletuǵın zıyanlılıq dárejesi kemeyip, kelesi gúres ilajların ótkeriw zárúrligi bolmaydı. Sonlıqtanda integraciyalıq gúres ilajları sistemasın qollanǵanda birinshi ret egilip atırǵan ósimlik sortlarınıń kórsetilgen faktorlarǵa shıdamlılıq dárejesi esapqa alınadı. Usı kórsetkishlerin esaplap kelesi gúres ilajların ótkeriw tártipleri, múddetleri hám usılları belgilenedi.
Yüklə 70 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin