A`meliy jumis №9 silosliq eginlerdiń morfologiyasi

A`MELIY JUMIS №9
SILOSLIQ EGINLERDIŃ MORFOLOGIYASI


Dala eginlerinen silos tayarlaw ushın hár túrli eginler egiledi.Ayrıqsha eginler toparı bar,olar silos ushın arnawlıtúrde egiledi hám silosliq eginlerdep ataladı.Olar joqarı kók massa ónimin beriw hám kóp muǵdardaǵıazıqlıq zatlarına iye bolıwımenen ajıralıp turadı.Bul eginlerge mákke,júweri,jer almurti, ot shóplik kapusta,ayǵabaǵar hám raps, perkolar kiredi. Bulardan basqa silostıń toyımlılıǵın asırıw ushın sobıqlılar, kartoshka,geshirdende paydalanıw múmkin.Bul eginlerdiń tuqım hám miywe quramında 20-60% may bolıp ósimlik mayın islep shıǵarıw ushın shiyki zat retinde qollanıladı. Rapstıń ahmiyeti-mayıazıq-awqatta hám texnikada qollanadı.Guzgi rapstıń tuqım quramında 32-50% may, 23% belok, jazlıq rapsta 35-49% may hám 21% belok boladı.Rapstan kókshópte alınadı.Gunjarası mallarga joqarı toyımlı azıq boladı.Tuqım ónimi 1,5-2,5 t/ga, kókshóp ónimi 15-25 t/ga boladı.Jetistiriw texnologiyasi-tiykargi almaslap egiwdegi eginler taza ham bant shudigar,bir jilliq shópler,dan eginleri,silosliq eginler.Bir egilgen maydanga 4jildan keyin egiw mumkin.Jerdi tayarlaw guzgi dan eginlerine uqsas. Ot shóplik kapusta-zárúr siyloslıq eginleriniń biri,toyımlılıǵi boyınsha ayǵabaǵardan qalıspaydı, (Brassica Supspontana Lizd) eki jıllıq ósimlik bolıp, egilgen birinshi jılı jasıl japıraqlar payda etedi, ósiw dawiriniń ekinshi jılı gúllep, tuqım tuyedi. Sharwa haywanları ushın kókshóp hám silos tayarlaw ushın egiledi.Kók shóptiń 100 kilogrammı 15,7 azıq birligine teń.Quramında 2,5% belok, 8,8% azotsız ekstraktiv zatlar, C, B vitaminleri hám karotin bar. 1 kg kók shópte 33mg karotin boladi.Ot shóplik kapustanıń quramında 12-14% qurǵaq zat boladı.Ónimdarlıǵı-500-1000 c/ga átirapında boladı.Tamırı jaqsı rawajlanǵan, paxalınıń juwanlıǵı 3-5 sm boladı. Japıraqları un sıyaqlı zat penen qaplanǵan,paxalı hám japıraqları jasıl, geyde sıya túr reńli daqları boladı. Ekinshi jılı japıraq qoltıqlarınan gúller ósip shıǵadı.Topgúliniń tuqımı mayda,1000 tuqımınıń salmaǵı 3-5gboladı.Tuqımı 5-6⁰C da kógerip shıǵadı. Náli-5-7⁰ ǵa shıdaydı. Ot shóplik kapusta topıraqqa talapshań. Ol ónimdar, suw menen támiyinlengen, batpaqlanbaǵan, mexanikalıqqurami ortasha bolǵan jerlerde joqarıónim beredi.Ol tóginge talapshań,sonıń ushın álbette mineral tóginler beriliwi kerek.Ósiw dáwiri 140-160 kún 70-80 kúnde-aq mallarǵa beriw múmkin., ekinshi jılı 80-90 kúndi quraydı.Hazirgi kúnde ot shóplik kapustanıń tómendegidey sortları bar: Mozgovaya zelenaya, Vologodskaya, Mozgovaya krasnaya. MÁKKE-júdá keń tarqalǵan dánli eginlerdiń wákili.Ulıwma dúniya júzi boyınsha jetistiriletuǵın mákke dániniń 65 % mallarǵa jem retinde jumsaladı.Mákke dáni pútinley, ezilgen hám tartılǵan túrinde kontsentirilgen jemnińalmastırıwǵa bolmaytuǵın tiykarǵı komponenti retinde barlıq awıl xojalıq malların azıqlandırıw ushın paydalanıladı.Mákke ańsat sińdiriletuǵın formadaǵı barlıq kerekli azıqlıq zatlardı iyelep, eń joqarı azıqlıq qásiyetine iye boladı.Onıń 100 kg dáninde 134 azıq birligi hám 7,8 kg sińimli proteyn boladı. Mákkeniń dáninde 65-70 % uglevodlar, 9-12 % belok, 4-8 % may zatları boladı.Uglevodlarınıńquramında kraxmal hám qant muǵdarı kóp, kletchatka az boladı, nátiyjede azıqlıq hám jemlik bahası joqarı boladı. Onıń dáninde almastırıwǵa bolmaytuǵın amino-kislotalardan lizin hám triptofan az bolıp, jem retinde onsha bahalı bolmaǵan belok-zeyn kóp boladı. Mákke dáninde V, E, PP vitaminleri boladı; sarı dánli sortlarında 1 kg da 20 mg shekem karotin boladı.Dánindegi mineral zatlar 1,3 % bolıp,onda fosfor, kaliy kóp boladı hám belgili dárejede natriy, xlor hám temir boladı. Jem ushın óndirislik shıǵındılar: dán qabıǵı, kepegi, gúnjarası, basqada ónimleri paydalanıladı. 100 kg mákke gúnjarasında 108-117 jem birligi,10,4-12,7 kg sińimli proteyn 50-40 g kaltsiy hám 300-330 g fosfor boladı.Mákkeniń barlıq organları jem ushın qollanıladı.