2-ma’ruza ekonometrik modellarning axborot ta’minoti va stаtistikaning asosiy tushunchalari

Oraliqlarni yiriklashtirish usuli yordamida ikkilamchi guruhlash tartibi

T/r	Tovarlarning narxi bo’yicha guruhlari(ming so’m)	Tovarlar soni	Tovarlarning umumiy hajmi(ming so’m)
1 2 3 4 5 6	10 ming so’mgacha 10-20 20-50 50-100 100-200 200 va undan yuqori	15 21 12 18 22 12	93,0 312,0 446,0 1165,0 2400,0 3744,0
	Jami	100	8160,0

Jamlangan va guruhlangan iqtisodiy –statistik ma’lumotlar o’z navbatida jadval va grafiklarda tasvirlanadi.
S
Jadval raqami
tatistik jadvallar deb o’rganilayotgan hodisa va voqealar to’g’risidagi ma’lumotlarni tartibli, ko’rgazmali ifodalashga aytiladi.

Jadvalning nomi

Ustunlar raqami	Ustunlar nomi
A	1	2	3	4	5
Qatorlar yakuni Qatorlar nomi		Raqamlar
	joylashtirilgan
		kataklar

Jadvalga tegishli izohlar

Ustunlar yakuni


Jadvalning umumiy maketi
Grafiklar zamonaviy statistikaning ilmiy o’rganish qurollaridan biri hisoblanadi va hozirgi kunda birorta ma’ruzani yoki ommaviy chiqishlarni, taqdimotlarni, gazeta, jurnallarda chop etiladigan maqolalarni, televizordagi maxsus eshittirishlarni va hatto reklama industriyasini statistik grafiklarsiz tassavur ham qilib bo’lmaydi.
Grafiklar o’quvchining diqqatini o’ziga tez jalb etish bilan birga ma’lumotlarni esda saqlash va tasavvur qilishga zamin yaratadi. Ular ko’rish va tushunish qiyin bo’lgan ayrim qonuniyatlarni aniqlashda va tasvirlashda muhim o’rin egallaydi.
Statistik grafiklar – bu raqamli miqdorlar va ularning nisbatini nuqta, chiziq, figura va boshqa geometrik shaklda shartli tasvirlanishidir.
Grafiklarning turlari. Qo’yilgan maqsad va vazifalarning echimiga qarab grafiklar quyidagi turlarga bo’linadi:
-taqqoslash nisbiy miqdorlarini aks ettiruvchi grafiklar;
-dinamika nisbiy miqdorlarini aks ettiruvchi grafiklar;
-tuzilmaviy nisbiy miqdorlarini aks ettiruvchi grafiklar;
-davlat buyurtmalari, rejalar va shartnomalarning bajarilishini nazorat qilishni aks ettiruvchi grafiklar;
-hodisa va voqealarning hududlar miqyosida joylashishini va yoyilishini aks ettiruvchi grafiklar;
-taqsimot qatorlarini aks ettiruvchi grafiklar.
Diagrammalar. Diagrammalar chiziqli, ustun (yoki lenta) shaklli diagrammalar, sektorli, tasvirli ko’rinishlarda bo’ladi.
Chiziqli diagrammalar keng tarqalgan bo’lib, ular yordamida dinamika qatorlari ko’rsatkichlari, xodisalar orasidagi bog’lanishlar, taqsimot qatorlari ko’rsatkichlari va shu kabilar tasvirlanadi. Ular koordinat maydoni yoki raqamli setka asosida tuziladi.
Tikka o’qqa (ordinata o’qi) olingan miqyosda dinamika qatorlarining ko’rsatkichlari yoki natijaviy belgining qiymatlari nuqtachalar bilan nishonlanib joylashtiriladi. Yotiq o’qqa (abstsissa o’qi ) ma’lum miqyosda qatorning davrlari (vaqtlari) yoki omil belgisining qiymatlari nuqtachalar bilan nishonlanadi. Keyin o’qlardagi har qaysi nuqtachalardan qarama-qarshi o’qqa nisbatan yondosh ravishda perpendikulyar chiziqlar o’tkaziladi. Ularning o’zaro uchrashgan nuqtalari birlashtiriladi va natijada siniq chiziq hosil bo’ladi. Bu siniq chiziq dinamika qatorlarini yoki o’rganilayotgan hodisalarning o’zaro bog’lanishini tavsiflaydi. Quyidagi ma’lumotlarni chiziqli diagramma shaklida ifodalaylik