2. Ma’ruza. Tarmoqdagi axborotga bo’ladigan na`munaviy hujumlar. Axborot xavfsizligi modellari 10

Virusni xotiraga yuklash. Virusni xotiraga yuklash operatsion tizim yordamida virus kiritilgan bajariluvchi ob’ekt bilan bir vaqtda amalga oshiriladi.
Qurbonni qidirish. Qurbonni qidirish usuli bo’yicha viruslar ikkita sinfga bo’linadi. Birinchi sinfga operatsion tizim funktsiyalaridan foydalanib faol qidirishni amalga oshiruvchi viruslar kiradi. Ikkinchi sinfga qidirishning passiv mexanizmlarini amalga oshiruvchi, ya’ni dasturiy fayllarga tuzoq qo’yuvchi viruslar taalluqli.
Topilgan qurbonni zaharlash. Oddiy holda zaharlash deganda qurbon sifatida tanlangan ob’ektda virus kodining o’z-o’zini nusxalashi tushuniladi.
Destruktiv funktsiyalarni bajarish. Destruktiv imkoniyatlari bo’yicha beziyon, xavfsiz, xavfli va juda xavfli viruslar farqlanadi.
Beziyon viruslar - o’z-o’zidan tarqalish mexanizmi amalga oshiriluvchi viruslar. Ular tizimga zarar keltirmaydi, faqat diskdagi bo’sh xotirani sarflaydi xolos.
Xavfsiz viruslar - tizimda mavjudligi turli taassurot (ovoz, video) bilan bog’liq viruslar, bo’sh xotirani kamaytirsada, dastur va ma’lumotlarga ziyon yetkazmaydi.
Xavfli viruslar - kompyuter ishlashida jiddiy nuqsonlarga sabab bo’luvchi viruslar. Natijada dastur va ma’lumotlar buzilishi mumkin.
Juda xavfli viruslar - dastur va ma’lumotlarni buzilishiga hamda kompyuter ishlashiga zarur axborotni o’chirilishiga bevosita olib keluvchi, muolajalari oldindan ishlash algoritmlariga joylangan viruslar.
Boshqarishni virus dastur — eltuvchisiga o’tkazish. Ta’kidlash lozimki, viruslar buzuvchilar va buzmaydiganlarga bo’linadi. Buzuvchi viruslar dasturlar zaharlanganida ularning ishga layoqatligini saqlash xususida qayg’urmaydilar, shu sababli ularga ushbu bosqichning ma’nosi yo’q.
Buzmaydigan viruslar uchun ushbu bosqich xotirada dasturni korrekt ishlanishi shart bo’lgan ko’rinishda tiklash va boshqarishni virus dastur-eltuvchisiga o’tqazish bilan bog’liq.

Virus paydo bo’lish belgilari.

Zararlangan kompyuterda eng muhimi virusni aniqlash. Buning uchun virusni asosiy belgilarini bilish kerak:
1.Funktsional dasturlarni ishini to’xtatish yoki noto’g’ri ishlashi;
2.Kompyuterni sekin ishlashi;
3.OS ni yuklanmasligi;
4.Fayl va kataloglarni yo’qolishi yoki ulardagi ma`lumotlarni buzilishi;
5.Fayllar modifikatsiyasining sana va vaqtining o’zgarishi;
6.Fayl hajmining o’zgarishi;
7.Diskdagi fayllar miqdorining keskin ko’payishi;
8.Bo’sh operativ xotira hajmining keskin kamayishi;
9.Kutilmagan ma`lumotlar va tasvirlarning ekranga chiqishi;
10.Kutilmagan tovushlarning paydo bo’lishi;
11 .Kompyuterning tez-tez osilib kolishi.
Yuqoridagi belgilar boshqa sabablarga ko’ra ham bo’lishi mumkinligini eslatib o’tamiz.