2-Mavzu. Algoritmlash va dasturlash asoslari reja

Takrorlanuvchi algoritmlar
.Agar biror masalani yechish uchun tuzilgan zarur
bo‘lgan amallar ketma-ketligining ma’lum bir qismi biror parametrga bog‘liq ko‘p
marta qayta bajarilsa, bunday algoritm takrorlanuvchi algoritm yoki siklik
algoritmlar deyiladi. Takrorlanuvchi algoritmlarga tipik 
misol
sifatida odatda
qatorlarning yig‘indisi yoki ko‘patmasini hisoblash jarayonlarini qarash
mumkin.Quyidagi yig‘indini hisoblash algoritmini tuzaylik.
Bu yig‘indini hisoblash uchun i=0 da S=0 deb olamiz va 
i=i+1
da 
S=S+i
ni
hisoblaymiz. Bu yerda birinchi va ikkinchi qadamlar uchun yig‘indi hisoblandi va
keyingi qadamda 
i
parametr yana bittaga orttiriladi va navbatdagi raqam avvalgi
yig‘indi 
S
ning ustiga qo‘shiladi va bu jarayon shu tartibda to 
i
sharti
bajarilmaguncha davom ettiriladi va natijada izlangan yig‘indiga ega bo‘lamiz. Bu
fikrlarni
quyidagi
algoritm
sifatida
ifodalash
mumkin:
N
–berilgan
bo‘lsin,
i=0
berilsin,
S=0
berilsin,
i=i+1
hisoblansin,
S=S+i
hisoblansin,
i
tekshirilsin va bu shart bajarilsa, 4-satrga qaytilsin, aks holda keyingi qatorga

---

o‘tilsin,
S
ning qiymati chop etilsin.
6-rasm. 1 dan 
n
gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmi
Yuqorida keltirilgan algoritm va blok sxemadan ko‘rinib turibdiki amallar ketma-
ketligining ma’lum qismi parametr 
i
ga nisbatan 
N
marta takrorlanayapti.
Yuqorida ko‘rilgan yig‘indi blok sxemalaridagi takrorlanuvchi qismlariga (aylana
ichiga olingan) quyidagi sharti keyin berilgan siklik struktura mos kelishini ko‘rish
mumkin. Yuqoridagi blok sxemalarda shartni oldin tekshiriladigan holatda chizish
mumkin edi. Masalan, yig‘indining algoritmini qaraylik. Bu blok sxemaning
takrorlanuvchi qismiga quyidagi, sharti oldin berilgan siklik strukturaning mos
kelishini ko‘rish mumkin.
7-rasm. 1 dan 
n
gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmi

---

Blok sxemalarining takrorlanuvchi qismlarini, quyidagi parametrli takrorlash 
strukturasi ko‘rinishida ham ifodalash mumkin.
8-rasm. Parametrli takrorlash operatorining umumiy ko‘rinishi
Parametrli takrorlash operatoriga 
misol
sifatida 
berilgan 
x=1,2,3,.....10
larda 
funksiyasining qiymatlarini hisoblash blok 
sxemasini qarash mumkin.
9-rasm. Parametrli takrorlash operatoriga doir algoritm