2-mavzu: Axborot xavfsizligining konseptual modeli Reja: Axborot xavfsizligi tasir qiluvchi omillar

xabar 
muallifini soxtalashtirish 
deyiladi;
• apellyatsiya qilishlik 
— yetarlicha murakkab kategoriya, lekin elektron biznesda 
keng qo’llaniladi. Kerak bo’lganda xabarning muallifi kimligini isbotlash 
mumkinligi kafolati. Yukoridagidek, axborot tizimiga nisbatan quyidagicha tasnifni 
keltirish mumkin:
• ishonchlilik 
— tizim meyoriy va g’ayri tabiiy hollarda rejalashtirilganidek o’zini 
tutishlik kafolati;
• aniqlilik 
— xamma buyruqlarni aniq va to’liq bajarish kafolati;
• 
tizimga kirishni nazorat qilish — 
turli shaxs guruxlari axborot manbalariga xar 
xil kirishga egaligi va bunday kirishga cheklashlar doim bajarilishlik kafolati;
• 
nazorat qilinishi 
— istalgan paytda dastur majmuasining xoxlagan kismini tulik 
tekshirish mumkinligi kafolati;
• 
identifikatsiyalashni nazorat qilish 
— Hozir tizimga ulangan mijoz aniq o’zini 
kim deb atagan bulsa, aniq o’sha ekanligining kafolati;
• 
qasddan buzilishlarga to’sqinlik 
— oldindan kelishilgan me’yorlar chegarasida 
qasddan xato kiritilgan ma’lumotlarga nisbatan tizimning oldindan kelishilgan xolda 
o’zini tutishi
Axborotni himoyalashning maqsadlari quyidagilardan iborat: 
- axborotning kelishuvsiz chikib ketishi, ugirlanishi, yo’qotilishi, o’zgartirilishi, 
soxtalashtirilishlarning oldini olish;
- shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bulgan xavf – xatarning oldini olish;
- axborotni yo’q qilish, o’zgartirish, soxtalashtirish, nusxa kuchirish, tusiklash 
buyicha ruxsat etilmagan xarakatlarning oldini olish;
- xujjatlashtirilgan axborotning mikdori sifatida xukukiy tartibini ta’minlovchi, 
axborot zaxirasi va axborot tizimiga xar kanday nokonuniy aralashuvlarning 
kurinishlarining oldini olish;
- axborot tizimida mavjud bulgan shaxsiy ma’lumotlarning shaxsiy maxfiyligini va 
konfidentsialligini saklovchi fukarolarning konstitutsion xukuklarini himoyalash;

---

- davlat sirini, konunchilikka mos xujjatlashtirilgan axborotning konfidentsialligini 
saklash;
- axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta’minlovchi vositalarni yaratish, ishlab 
chikish va qo’llashda sub’ektlarning xuquqlarini ta’minlash. 
Nazorat savollari: 
 
1.Axborot xavfsizligi tasir qiluvchi omillar ? 
2.Axborotni ximoya qilish ?