2-mavzu: Menejmentning rivojlanish tarixi va hozirgi xolati

Boshqaruvning klassik yoki ma’muriy maktabi (1920-1950). 
 Uni rivojlantirishiga frantsuz olimi A.Fayolь va nemets sotsiologi M.Veber eng katta ulush 
qo’shganlar. Bu maktabning vakillari tashkilot-larning umumiy ta’riflari va qonuniyatlarini 
aniqlashga harakat qilganlar. Ularning maqsadi boshqaruvning ikkita jihatiga daxldor bo’lgan 
universal tamoyillarni yaratishdan iborat bo’lgan. Birinchisi-tashkilotni boshqarishning ratsional 
tizimini ishlab chiqish. Bu nazariyachilar biznesning asosiy xizmatlarini belgilab olib, tashkilotni 
bo’linmalarga bo’lishning eng yaxshi usulini belgilash mumkinligiga ishonganlar. Ular moliya, 
ishlab chiqarish va Menejmentni xuddi shunday xizmatlar deb hisoblanganlar. Ikkinchi jihat – 
tashkilot va xodimlar boshqaruvining tuzilishini qurish. Yakkaboshchilik tamoyili bunga misol 
bo’lib xizmat qilgan, unga ko’ra odam faqat bitta boshliqdan bo’yruqlar olishi va fakat bitta 
unga bo’ysunishi kerak. 
Boshqaruvdagi insoniy munosabatlar maktabi (1930-1950). M.Follett (Angliya), 
E.Meyo va A.Maslou (AQSH) uning eng yirik obro’li vakillaridir. Bu maktab vakillari, agar 
rahbarlik o’z xodimlari haqidagi g’amxo’rlikni oshirsa, unda xodimlarning qanoatlanganligi
darajasi oshadi, bu esa muqarrar unumdorlikni ko’payishiga olib keladi deb ishonganlar. Ular
bevosita boshliqlarning samarali harakatlari, xodimlar bilan maslahatlashishlar va ularga ishda 
muloqot qilishga kengroq imkoniyatlarni berishni o’z ichiga oluvchi insoniy munosabatlarni 
boshqarish usullaridan foydalanishga tavsiya berganlar. 
Boshqaruv fani maktabi yoki miqdoriy usul (1950 yildan hozirgi vaqtgacha). Eng 
ko’zga ko’ringan olimlari R.Akoff, N.Viner, V.Poreto hamda V.Glushkov va L.Kantoravich 
(SSSR). Maktab boshqaruvda aniq fanlar - matematika. statistika, muxandislik fanlari 
ma’lumotlaridan foydalanishga asoslanadi va operatsiyalar va vaziyatlar modellari tadqiqotlari 
natijalarini keng ko’llashni ko’zga tutadi. Ammo ikkinchi jahon urushiga qadar miqdoriy 

---

usullardan boshqaruvda yetarlicha foydalanilmagan. Ehtimol, kompьyuterlarni rivojlanishi 
boshqaruvda ushbu usullarni ko’llashga kuchli turtki bo’lgan bo’lsa kerak. Ular o’sib boruvchi 
murakkablikdagi matematik modellarni qurishga imkon berganlar, bu modellar haqiqatga 
ko’proq darajada yaqinlashadilar, demak aniqroq bo’ladilar.