2-Mavzu: Milliy g’oya fani darsliklari va ularga qo’yiladigan zamonaviy talablar. Reja

O‘quvchi-talabalarga milliy g‘oya va mafkurani ta'limdan tashqari ishlar orqali singdirishning asosiy vazifalari sifatida quyidagilarga e'tibor qaratilishi lozim:
- yoshlarni erkin fikrlashga o‘rgatish, hayot mazmunini tushunib olishiga ko‘maklashish, o‘z-o‘zini idora va nazorat qila bilishini shakllantirish, o‘z shaxsiy turmushiga maqsadli yondashuv, reja va amal birligi hissini uyg‘otish;
- o‘quvchilarni milliy, umuminsoniy qadriyatlar, Vatanimizning boy ma'naviy merosi bilan tanishtirish, madaniy hamda dunyoviy bilimlarni egallashga bo‘lgan talablarini shakllantirish, malaka hosil qildirish, o‘stirib-boyitib borish va estetik tushunchalarini shakllantirish;
- har bir o‘smirning bilimdonligini va ijodiy imkoniyatlarini aniqlab, ularni rivojlantirish, inson faoliyatini turli sohalarda joriy qilib ko‘rish. Bolalar ijodkorligi, iqtidorini yuzaga chiqarish va yanada qo‘llab-quvvatlash uchun shart-sharoit hozirlash;
- insonparvarlik odobi me'yorlarini shakllantirish (bir-birini tushunish, mehribonlik, shafqatlilik, irqiy va milliy kamsitishlarga qarshi kurasha olish), muomala odobi kabi tarbiya vositalarini keng qo‘llash;
- odamlar bilan o‘zaro munosabat – muloqotni o‘rganish, o‘z xalqiga, davlatiga, uning himoyasi uchun hamisha shay bo‘lib turish, O‘zbekiston Respublikasi va boshqa davlatlarning ramzlariga hurmat bilan qarash, yosh avlodni O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, Bayrog‘iga, Gerbiga, Madhiyasiga, Prezidentiga sadoqatli qilib tarbiyalash;
- qonuniy jamoa axloqi va turmush qoidalariga hurmat bilan qarashni tarbiyalash, shaxsning noyob qirralarini belgilovchi fuqarolik va ijtimoiy mas'uliyat hislarini rivojlantirish, o‘zi yashayotgan mamlakatning ravnaqi. Insoniyat taraqqiyotini barqaror saqlab qolish uchun fidoyilikni, ekologik ta'lim-tarbiyani amalga oshirish;
- mustaqil davlatimiz – O‘zbekiston Respublikasining ichki va tashqi siyosatiga qiziqishni oshirish. Uning tinchliksevarlik, demokratiya va boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, oshkora-ochiq tashqi siyosatiga va o‘z xalqining turmush darajasini oshirishga yo‘naltirilgan, fuqarolarni ijtimoiy himoya qiladigan ichki siyosatini to‘g‘ri tushuntirish;
- turmushda eng oliy qadriyat hisoblangan mehnatga ijodiy yondashish fazilatlarini shakllantirish;
- sog‘lom turmush tarziga intilishni tarbiyalash va rivojlantirish, munosib oila sohibi bo‘lish istagini shakllantirish;
- yoshlarimizni erkin va mustaqil fikrlashga o‘rgatish.
Ta'limdan tashqari tarbiyaviy ishlar o‘quvchi-talabalarning qiziqishi, istaklari, xohish va ehtiyojlariga suyangan holda, ularning darsdan bo‘sh vaqtlarida o‘quv-tarbiya jarayonini to‘ldiradi. U o‘quvchi-talabalarning ijodiy qobiliyatlarini, tashabbuskorligini oshirishga imkoniyat yaratadi. Ta'limdan tashqari ishlarning o‘ziga xosligi shundaki, to‘garak, klub dasturlarining rang-barangligi, ular mazmunidagi yangiliklar yig‘it-qizlarning ijtimoiy shaxs sifatida shakllanishlari uchun qator imkoniyatlar yaratadi.
Ta'limdan tashqari ishlarni amalga oshirish orqali o‘quvchi-talabalar o‘rtasida milliy istiqlol g‘oyalarini targ‘ib qilish, shakllantirish imkoniyatlari mavjud bo‘lib, ularni takomillashtirish orqali samarali natijalarga erishish mumkin.
O‘quvchi-talabalarning bir kunlik vaqt byudjeti: o‘quv va darsdan tashqari vaqt sotsiologiyasini aniqlash va shu asosda ta'limdan tashqari ishlarni samarali tashkil etish chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish zarur.
Darsdan tashqari ma'naviy-ma'rifiy ishlarni tashkil etishda: tanlovlar, klublar, badiiy havaskorlik, uchrashuvlar, bahslar, sport musobaqalari, davra suhbatlari, treninglar va h.k., usullari: ishontirish, namuna ko‘rsatish, o‘rganish, mashq qildirish, rag‘batlantirish, illatlarga salbiy munosabat bildirish, munozaralar, kuzatish, trening, jamoaviy ijodiy faoliyat, “mafkuraviy vaziyat”, harakatli, taqlidli, rolli o‘yinlar va h.k.lardan samarali foydalanish lozim.
O‘zbek oilalaridagi kitobga muhabbat, kitobni asrab-avaylab saqlash va kitobxonlik xalqimiz ma'naviy kamolotida muhim ahamiyat kasb etgan fazilatga aylangan.
Chunki kishining o‘zini-o‘zi tarbiyalashida kitob ham bilim manbai, ham o‘zingizni ko‘rish, taqqoslash, taqlid qilish, munozara yuritish, bahslashishda ma'lum darajada ko‘zgu vazifasini o‘taydi. Kitobxonlik mushohada va mulohaza yuritish iqtidorini shakllantiradi, fikrni charxlaydi, teranlashtiradi. Ta'limdan tashqari ishlarda yoshlarni kitob mutola qilishga da'vat etish, ularning kitoblardan foydalanib o‘z ustida ishlash imkoniyatlarini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi.
Tarixiy joylar, osori atiqalar, yodgorliklar, ziyoratgohlar bilan tanishib, ularni o‘rganishga o‘quvchi-talabalar jalb etish zarur. Bugungi kun talablaridan kelib chiqib, muzeylar faoliyatini yanada takomillashtirish ishlari amalga oshirilmoqda. Muzeylarga o‘quvchi-talabalarning tashrifini uyushtirib borish an'anaga aylanishi kerak.
“Mening davlatim”, “Mening xalqim”, “Mening Vatanim”, “Biz hyech kimdan kam bo‘lmaganmiz, kam bo‘lmaymiz ham” va shu kabi mavzularda turli ma'rifiy tadbirlar tashkil etib, ularda talaba-o‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash lozim.
Tuman, shahar, viloyat va respublika ma'naviyat-ma'rifat markazlari, oliygohlar, ilmiy tekshirish institutlari, muzeylar, sayohat muassasalari, ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlikda ishlashni yo‘lga qo‘yishi zarur.
Muzeylar, tarixiy joylar, zavod-fabrikalar, san'at dargohlari, konsert zallari, teatr, televidenie va hokazolarga sayohat darslarini tashkil etish maqsadga muvofiq.
Tarixiy joylarga sayohat o‘ziga xos ma'naviy-ma'rifiy ish uslubi bo‘lib, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan ob'ektni bevosita ko‘rish, kuzatish va ular to‘g‘risida mukammal, to‘liq ma'lumotlar olish imkonini beradi. Bu dars afzalligining yana bir tomoni bo‘lib, o‘rganilayotgan ob'ekt to‘g‘risida ilgarigi mavjud bilimlarini to‘ldirish uchun qiyoslash, tahlil qilish sharoitini yaratadi.
Mamlakatimizning barcha hududiy birliklarida sanalar, nomlar, tarixiy voqyealar, davrlar bilan bog‘liq joylar mavjud. Ular ko‘cha, tepalik, bino, soy, ariq, qishloq, ovul, mahalla bo‘lishi mumkin. Sayohatlarni o‘quv muassasasiga yaqin, o‘quvchilarning yashash joylarida uyushtirish qator qulayliklarga ega.
Uchrashuvlar, tanishuvlar, ko‘rgazmalar, ko‘rik-tanlovlar tashkil qilish milliy g‘oyani yoshlar ongiga singdirishda muhim ahamiyatga ega. Milliy g‘oyani o‘quvchilarga singdirishda jamoatchilik vakillari bilan uchrashuvlar alohida ahamiyatga ega. Ular xalq sevgan adiblar, san'at ustalari, huquq organlarining vakillari, Vatan qahramonlari, harbiylar, soliq, mehnat bo‘limlarining xodimlari, siyosiy partiyalarning vakillari, olimlar, siyosatchilar va sportchilar bo‘lishi mumkin. Bunday jamoatchilik vakillari bilan uchrashuvlar hayot tajribalari xususida jonli muloqot yuritishga imkon beradi. Ular bilan muloqot orqali o‘quvchi-talabalar o‘zlarini qiynayotgan, qiziqtiradigan savollarga bevosita javob oladilar. Ularning hayoti va faoliyati Vatan uchun xizmat qilish g‘oyasiga yaqqol misol bo‘lib, o‘quvchilarni ana shu yo‘sinda yashashga undaydi.
Fan bo‘yicha to‘garaklar tashkil etish va ularning muttasil ishlashini ta'minlash milliy g‘oyani o‘quvchilar ongiga singdirishda muhim ta'lim-tarbiya jarayoni hasoblanadi.
To‘garaklar va yoshlar klublarida ko‘rik-tanlovlari yoki konferensiyalar, fotosuratlar, albomlar, rasm chizish, kashta, so‘zana va boshqa milliy hunarmandchilik ishlarini namoyish qilish bilan ham milliy g‘oya tushunchalari singdirilishi mumkin.
Yoshlarning to‘y-ma'rakalarda, ommaviy sayillar, bayramlarda ishtiroki asosida mahallada o‘zini tutishni, kattaga hurmat, kichikka izzatni, yaxshi-yomon kunlarda yelkadoshlikni his qilishni o‘rgatish orqali milliy g‘oyaning asosiy tamoyillaridan bo‘lgan milliy va umuminsoniy qadriyatlarga munosabatni shakllantirishga e'tibor qaratish lozim.
Tayanch so‘z va iboralar: yoshlar, to‘garaklar, ko‘rik-tanlovlar, bayramlar, mahalla, oila, darsdan tashqari mashg‘ulotlar, tizimni takomillashtirish, demokratik jamiyatni shakllanishi, o‘quvchilarning bo‘sh vaqtlarini tashkillashtirish.

Mazuni mustahkamlashga oid savollar:

1. 
   Milliy gʼoya fani darsligiga qanday mavzular kiritilishi kerak deb oʼylaysiz?
   
2. 
   Oʼquvchilarning yosh nuqtayi nazaridan qanday kitoblardan foydalanish kerak?
   
3. 
   “Milliy g‘oya va mafkura” fanini o‘qitish jarayonida qaysi usul va metodlardan foydalaniladi?
   
4. 
   O‘qitish jarayonida darsdan tashqari mashg‘ulotlar qaysi tizimda takomillashtiriladi?
   
5. 
   “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” haqida nimalarni bilasiz?
   
6. 
   Ta'limdan tashqari ishlarni tizimli ravishda amalga oshirishni takomillashtirish qanday reja asosida tuziladi?
   
7. 
   Yoshlar hayotida to‘garaklarning ahamiyati qandayf?