2-sinfda matematika o’qitishning mazmuni va tuzilishi

Matematika o’qitish metodikasining boshqa
fanlar bilan aloqasi.
Matematika o’qitish metodikasi boshqa fanlar, eng avvalo matematika fani- o’zining bazaviy fani bilan uzviy bog’liq.
Maktab matematika kursining mazmunini tanlashga matematika fanining rivojlanish darajasi har doim ta’sir ko’rsatib keldi. Masalan, XVIII asrda matematikada natural son deyilganda birlar to’plami tushunilardi, boshlang’ich arifmetika o’qitishda birinchi o’nlik sonlarning har birini birlardan tuzishga doir mashqlarga katta ahamiyat berilardi.
Hozirgi zamon matematikasi natural son tushunchasini asoslashda to’plamlar nazariyasiga tayanadi. Chekli to’plamlar elementlari orasida o’zaro bir qiymatli moslik o’rnatish o’zaro ekvivalent to’plamlar sinflarini ajratish imkonini beradi, shu bilan birga bu sinflarning har birini harakterlovchi umumiy narsa- natural sonlarni ajratish imkonini beradi. Natural son mohiyatini tushunish o’qitish praktikasiga narsalarning taqqoslanayotgan to’plamlari elementlari orasida o’zaro bir qiymatli moslik o’rnatishga doir mashqlarni kiritishga olib keladi. 1-sinf uchun mo’ljallangan hozirgi zamon matematika darsligining birinchi saxifalarida biz o’quvchilar uchun berilgan bunday topshiriqlarga duch kelamiz: “Rasmda nechta yuk mashinasi bo’lsa, bir qatorda shuncha katakni o’ra, rasmda nechta avtobus bo’lsa, ikkinchi qatorda (satrda) shuncha katakni o’rab chiq” va x.k. Bunday topshiriqlarni bajarish bolalarni ko’rsatilgan to’plamlar elementlari orasida o’zaro bir qiymatli moslik o’rnatishga undaydi, bu esa natural son tushunchasini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.
Matematika o’qitish metodikasi umumiy matematika metodikasiga bog’liq. Umumiy matematika metodikasi tomonidan belgilangan qonuniyatlar kichik yoshdagi o’quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda boshlang’ich matematika o’qitish metodikasi tomonidan ishlatiladi.
Boshlang’ich matematika o’qitish metodikasi pedagogika fani bilan uzviy bog’liq bo’lib, uning qonuniyatlariga tayanadi. Matematika o’qitish metodikasi bilan pedagogika orasida ikki tomonlama bog’lanish mavjud. Bir tomondan, matematika metodikasi pedagogikaning umumiy nazariyasiga tayanadi va shu asosda shakllanadi, bu hol matematika o’qitish masalalarini hal qilishda metodik va nazariy yaqinlashishning bir butunligini taminlaydi. B.P.Esipovning aniq iborasi bilan aytganda “har bir metodika qaralayotgan o’quv predmetining maxsus masalalariga va maxsus mazmuniga nisbatan qo’llanilgan pedagogikadir”.
Ikkinchi tomondan, pedagogika umumiy qonuniyatlarni shakllantirishda xususiy metodikalar tomonidan erishilgan ma’lumotlarga tayanadi bu uning hayotiyligi va konkretligini ta’minlaydi.
Shunday qilib, pedagogika metodikalarning konkret materialidan “oziqlanadi”undan pedagogik umumlashtirishlarda foydalaniladi va o’z navbatida u metodikalarni ishlab chiqishda yo’llanma bo’lib xizmat qiladi.
Matematika metodikasi pedagogik psixologiya va yosh psixologiyasi bilan bog’liq. Tarbiya va ta’limning ko’p masalalarini hal qilishda o’qituvchi pedagogik psixologiya va yosh psixologiyasiga oid ko’pgina bilimlardan foydalanishi kerak. Yosh psixologiyasi ta’lim ta’sirida kishi ma’naviy qiyofasining shakllanish qonuniyatlarini, turli yoshdagi bolalarning, psixologik xususiyatlarini, shuningdek, bolalarning bilimlarni, malakalarni o’zlashtirishlarining psixologik qonuniyatlarini, ularning mustaqilliklari va ijodlarining rivojlanishini, o’quvchilar shaxsining kamol topish qonuniyatlarni o’rganadi. Bu o’quv- tarbiya ishini tashkil qilishda katta ahamiyatga ega.
Boshlang’ich matematika metodikasi ta’limning boshqa metodikalari ( ona tili, tabiatshunoslik, rasm va boshqa fanlar metodikasi) bilan bog’liq.
Predmetlararo bog’lanishni to’gri amalga oshirish uchun o’qituvchi buni hisobga olishi juda muhimdir.
Yuqori sinflarda predmetlararo bog’lanishni amalga oshirish ancha qiyinlashadi, chunki har qaysi predmetni ma’lum bir o’qituvchi olib boradi, buning ustiga predmet o’qituvchilarning ishlashida yaqindan aloqa bo’lmasa, predmetlararo bog’lanishni amalgam oshirish masalasi ancha murakkablashib ketadi. Boshlang’ich sinflarda bunday emas. Hamma fanlarni bir o’qituvchi olib boradi va shu sababli uning oldida predmetlararo bog’lanishni amalgam oshirish imkoniyatlari ochiladi.
Boshlang’ich ta’limning turli o’quv predmetlariga oid darslarda o’quvchilar tevarak –atrofdagi voqea hodisalar, ularning xossalariga oid konkret tasavvurlar oladilar. Matematikaning farqlantiruvchi xususiyati shundan iboratki, matematika obyektiv borliqni o’rganish bilan bir vaqtda o’rganilayotgan voqea va predmetlarning konkret mazmunidan, moddiy dunyoning eng umumiy tomonlariga tegishli bo’lmagan, uning miqdoriy tomonlariga hamda fazoviy shakl va munosabatlariga tegishli bo’lmagan hamma narsaga nisbatan abstraksiyalanadi.
Matematikaning buyuk kuchi shundadir, ya’ni tushunchalarning abstrakligi va umumiyligidadir, boshqa o’quv fanlari bilan har tomonlama ko’plab bog’lanishlar munosabatlar o’rnatish imkoniyatlari ana shundadir.
Bunday bog’lanishlarni o’rganishda umumiy faktlarni, ya’ni , son haqidagi, arifmetik amallar haqidagi, geometrik figuralar , miqdorlar, shakllar haqidagi tasavvurlar va elementar tushunchalar: har xil malaka va ko’nikmalar; faoliyat turlari; o’qitishning forma va metodlarini asos qilib olish mumkin.