2022 qilmishni kvalifikatsiya qilishda jinoyat tarkibining jinoyat-huquqiy ahamiyati: milliy va xorijiy tajriba abdisattorov Husniddin Bahodir o‘g‘li
Yüklə 131,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2022: 5.947 Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7 1001 w www.oriens.uz March 2022 biri bilan kvalifikatsiya qilinadi. Demak, Rossiya jinoyat kodeksida alohida qimmatga ega bo‘lgan hujjatlar va obyektlar jinoyatning maxsus obyekti sifatida mustaqil modda bilan qo‘riqlanadi va bu o‘z navbatida qilmishni o‘g‘rilik, talonchilik, firibgarlik kabi jinoyatlarni nazarda tutuvchi moddalar bilan qo‘shimcha kvalifikatsiya qilishni taqozo etmaydi. Moldova davlatining jinoyat qonunchiligini o‘rganganimizda, milliy qonunchiligimizga o‘xshash jihatlar bilan bir qatorda, muayyan farqlarga ham duch keldik. Jumladan, Moldova Jinoyat kodeksida jinoyat tarkibining ahamiyati alohida modda bilan mustahkamlangan. Kodeksning 15-moddasiga ko‘ra, “Jinoyatning ijtimoiy xavflilik darajasi jinoyat tarkibining elementlari: obyekt, obyektiv tomon, subyekt va subyektiv tomonni tavsiflovchi dalillarni tahlil qilish orqali aniqlanadi” [8]. Bundan shuni tushunish mumkinki, qilmishni nafaqat jinoyat deb topish, balki uning ijtimoiy xavflilik darajasidan kelib chiqib, muayyan modda bilan kvalifikatsiya qilish jarayonida ham jinoyat tarkibi elementlari markaziy o‘rin tutadi. Moldova Jinoyat kodeksining 17- va 18-moddalarida subyektiv tomonning zaruriy belgisi sifatida ayb shakllari, ya’ni qasd va ehtiyotsizlik tushunchalarining mazmuni ochib berilgan. Bundan tashqari, xuddi O‘zbekistonda bo‘lgani kabi Moldova Jinoyat kodeksida ham murakkab aybli jinoyatlar mavjud bo‘lib, ular “Aybning ikki xil shakli orqali jinoyat sodir etish” termini bilan yuritiladi va kvalifikatsiyada bitta jinoyat sifatida baholanadi. Moldova Jinoyat kodeksining 19-moddasiga ko‘ra, “Agar qasddan sodir etilgan jinoyat mazkur qonunda og‘irroq jazo nazarda tutilgan og‘ir oqibatlarga olib kelsa va bu og‘ir oqibatlar jinoyatchining qasdi bilan qamrab olinmagan bo‘lsa, bu oqibatlar uchun jinoiy javobgarlik faqat shaxs ijtimoiy xavfli oqibatlarni oldindan ko‘rgan, ammo uning yuz bermasligiga asossiz ravishda ishonganda yoki ijtimoiy xavfli oqibatlarni oldindan ko‘rmagan bo‘lsa-da, vaziyatga ko‘ra ko‘rishi mumkin va lozim bo‘lgandagina kelib chiqadi. Natijada, bu jinoyat qasddan sodir etilgan deb hisoblanadi”. Ushbu normaning mazmuni O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 23-moddasining mazmuni bilan bir xildir. Demak, murakkab aybli jinoyatlarni kvalifikatsiya qilish amaliyoti O‘zbekiston va Moldovada o‘xshash, deyishimiz mumkin. Jinoyatning umumiy subyekt yoshi 16 yosh, ayrim jinoyatlar (ularning ro‘yxati Moldova JK 21-moddasining 2-qismida keltirilgan) uchun esa 14 yoshdan ham javobgarlikka tortish mumkin. Eng diqqatga sazovor jihati shuki, Moldova Jinoyat qonunchiligi yuridik shaxs uchun ham jinoiy javobgarlikni belgilagan. Kodeks 21-moddasining 3-qismiga ko‘ra, “Jamoa boshqaruviga taalluqli bo‘lmagan yuridik shaxs quyidagi holatlardan birontasi mavjud bo‘lganda, jinoiy javobgarlikka tortiladi: |