227 İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom
Yüklə 78,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Symptom Management and Nurses’ Role in Interstitial Cystitis/ Painful Bladder Syndrome Ayfer ÖZBAŞ**, Gülay ALTUN UĞRAŞ***
- Anahtar Kelimeler
- İS/AMS’nin Semptomlarının Hastaların Yaşamı Üzerine Etkileri
|
İ.Ü.F.N. Hem. Derg (2012) Cilt 20 - Sayı 3: 227-232 ISSN 1304-4869 Derleme Yazısı 227 İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü* Symptom Management and Nurses’ Role in Interstitial Cystitis/ Painful Bladder Syndrome Ayfer ÖZBAŞ**, Gülay ALTUN UĞRAŞ*** İletişim/ Correspondence: Gülay ALTUN UĞRAŞ Adres/ Adress: İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, Abide-i Hürriyet Cad. 34381 Şişli/ İstanbul Tel: 0212 440 00 00 (27036) Faks: 0212 224 49 50 E-mail: gulaltun@istanbul.edu.tr
Yazının gönderilme tarihi: 01.08.2011 Yazının basım için kabul tarihi: 11.06.2012
İntertisiyel sistit (İS) ya da ağrılı mesane sendromu (AMS), ilk kez 1887 yılında Alexender Skene tara- fından kompleks boşaltım semptomları olarak tanım- lanmıştır. “Hunner ülseri” olarak da bilinen İS/AMS, kronik pelvik ağrı (>6 ay), idrar sıklığı ve sıkışmanın görüldüğü alt üriner sistemin kronik ve ilerleyici has- talığıdır (Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem, Carr, Perks, Lee ve Teichman 2007; Shorter, Lesser,
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ 228 Moldwin ve Kushner 2007; Temml ve ark. 2007; Yoon ve Yoon 2010; Warren 2006). Literatürde İS/AMS’nin prevelans oranı çeşitlilik göstermektedir. Amerika’daki yetişkin kadınlarda görülme sıklığı 60/100.000 olarak öngörülürken, son çalışmalarda bu oranın daha yüksek olduğu/ola- cağı bildirilmektedir (Warren 2006). Temml ve ark. (2007) Viyana’da gerçekleştirdiği prevalans çalışma- sında, oranı 306/100.000 olarak bulmuş, bu oranın orta yaşlı kadınlarda (40-59 yaş) daha yüksek değerde (464/100.000) olduğu sonucuna varmıştır. İS/AMS, kadın ve erkek her iki cinsiyette de görülmesine karşın kadınları daha fazla oranda etkilemektedir (tanı konu- lan hastaların, %90’ı kadındır). Özellikle 40-60 yaş arasındaki kadınlarda çok yaygın olarak görülmekte- dir (Atuğ ve Canoruç 2005; Heck 2007; IICPN Foun- dation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006; Win- kelman 2006). İS/AMS’nin Semptomlarının Hastaların Yaşamı Üzerine Etkileri İS/AMS, semptomların alevlendiği ve hafiflediği dö- nemlerle karakterize bir hastalıktır (Heck 2007). Sık idrara çıkma, sıkışma, idrar kaçırma, mesane bölge- sinde ağrı, gece idrara çıkma İS/AMS’nin başlıca semptomları olarak görülmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; Interna- tional Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark. 2007; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Winkelman 2006). Ağrı, sürekli ya da aralıklarla gelişebilir, tüm pelvik tabana ve sırtın alt bölümlerine yayılabilir. Yaygın olarak suprapubik bölgede hissedilen ağrı, kadınlarda üretra, vajina ya da diğer pelvik bölümlerde, erkek- ler de ise, peniste, tetislerde, skrotumda ve perinede olabilir. Ağrı, mesanede yanma hissi, mesane ya da çevresinde spazm veya batıcı tarzda bir vaginal ağrı şeklinde olabileceği gibi mesanede basınç şeklinde de hissedilebilir (Atuğ ve Canoruç 2005; Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; Interna- tional Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark. 2007; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Warren ve ark. 2008; Winkelman 2006). İS/AMS’li hastalarla gerçekleştirilen bir çalışmada, hastaların %63’ünün ağrısı olduğu bildirilmiştir (Tincello ve Walker 2005). Ağrı, mesane volümündeki değişiklikler ile ilgili ola- bilir. Mesane doldukça ağrı artarken, idrara çıkma ge- nellikle ağrıyı azaltmakta ve rahatlık hissi vermekte- dir (Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; Warren ve ark. 2008). Koziol (1994) çalışmasında, hastaların büyük çoğunluğu (%73), idrara çıkma ile birlikte ağrının azaldığı ya da hafiflediğini bildirmiştir. Literatürde, belirli yiyecek ya da içeceklerle birlikte ağrının kötüleştiği bildirilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Koziol 1994; Leyley ve Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark. 2007; Temml ve ark 2007; Warren 2006; Winkelman 2006). Shorter ve ark. (2007) çalışmalarında, hasta- ların (%90,2) semptomlarını en az bir içecek ya da yiyeceğin kötüleştirdiğini saptamış, bazı ilaçların da (antibiyotikler, aspirin, ibuburufen, dekonjestan vb.) semptomların şiddetlenmesine neden olduğunu bildir- miştir. Warren ve ark. (2008), 2004-2006 yılları ara- sında İS/AMS ile ilgili yapılan vaka kontrol çalışma- larını incelemiş, hastaların %97’sinde bazı yiyecek ya da içeceklerle ve/veya mesanenin dolmasıyla ağrının kötüleştiği, idrara çıkma ile birlikte ağrının azaldığı sonucuna ulaşmışlardır. İS/AMS’li hastalar da cinsel aktivitenin de ağrıya ne- den olabileceğinden söz edilmektedir (Atuğ ve Cano- ruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Fo- undation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark. 2007; Temml ve ark 2007; Warren 2006; Winkelman 2006; Yoon ve Yoon 2010). İS/AMS’li kadınların cinsel yaşamı üzerinde, bu has- talığın etkilerini inceleyen çalışmalarda, cinsel sorun- ların yaygın biçimde yaşandığı, kadınların sıklıkla dis- paroni (cinsel birleşme sırasında ya da sonrasında şid-
İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü 229 detli ağrı), cinsel birleşme sonrası semptomlarda artış (pelvik ağrı gibi), cinsel istekte, uyarım ve orgazm sık- lığında azalma gibi semptomları deneyimledikleri bu- lunmuştur (Bogart, Suttorp, Elliott, Clemens ve Berry 2011; International Painful Bladder Foundation 2009; Nickel ve ark. 2009; Ottem ve ark. 2007; Tincello ve Walker 2005; Yoon ve Yoon 2010). Sık idrara çıkma ve sıkışma, hastalarda yaygın olarak görülen diğer semptomlardır (Hanno ve ark. 2011). Tincello ve Walker (2005) çalışmasında, hastaların %92’sinin sık idrara çıktığını, %84’ünün ise sıkışma deneyimlediğini bildirmişlerdir. Sürekli idrara çıkma isteğinin, çalışma, gezi, arkadaş ziyareti veya basit bir alışverişe gitmeyi engellediği belirtilmiştir (In- ternational Painful Bladder Foundation 2009). Sık idrara çıkma isteği nedeniyle hasta geceleri de idrar yapmak için kalkmak zorunda kalmaktadır. İS/AMS’li kadınların günde 60 kez, gecede her 20-30 dakikada bir idrar yaptığı kaydedilmektedir (IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006; Winkelman 2006). İS/AMS’li kadınlarda uyku kalitesini inceleyen bir çalışmada, hastalar arasında yaygın olarak uyku kalitesinin kötü olduğu (%81) ve gece saatlerinde id- rara çıkmanın bu sonuç üzerinde etkili olduğu bildiril- miştir (Tsai, Ouyang, Tsai, Hong ve Lin 2010). Ağrı, sık idrara çıkma, sıkışma, cinsel fonksiyon bo- zukluğu gibi hastalığın semptomları ile yaşamanın, İS/ AMS’li hastalarda, yaşam kalitesinin düşmesine ne- den olduğu bildirilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Bogart ve ark. 2011; Heck 2007; Koziol 1994; Nickel ve ark. 2009; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Yoon ve Yoon 2010). İS/AMS’nin Tanısı İS/AMS’li hastalarda tanı koymanın oldukça zor oldu- ğu belirtilmekte ve henüz bu hastalığa özgü kesin bir tanı testi bulunmamaktadır. Hastaların doğru tanı için, ortalama 4-5 yıl geçirdikleri ve tanı koyulmadan önce birden fazla hekime başvurdukları ifade edilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Dell 2007; Heck 2007; Ley- ley ve Henderson 2000; Warren 2006). Dikkatli bir öykü, fizik muayene ve laboratuvar değer- lendirmeleri yapılarak, semptomlar ve belirtiler kay- dedilmeli ve İS/AMS’nin diğer hastalıklardan ayrımı yapılmalı, diğer hastalıklar kapsam dışı bırakılmalıdır (Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; Forrest ve Dell 2007). İS/AMS’nin Tedavisi Literatürde İS/AMS hastalığının henüz kesin bir teda- visinin bulunmadığı belirtilmekte, bu bağlamda bireye özgü planlanan tedavide amacın semptomları hafiflet- mek/azaltmak olduğu bildirilmektedir (International Painful Bladder Foundation 2009; Warren 2006). İS/AMS’nin başlangıç tedavisini, hastanın eğitimi, di- yet uygulaması, analjezikler ve pelvik taban gevşeme tekniklerinin uygulanması oluşturmaktadır. Hastaya ilk önerilen tedavi, diyet uygulamasıdır. Ağrı kontrolü amacıyla, narkotik ve antikonvülsan ilaçlar kullanıl- maktadır. Pelvik taban fonksiyon bozukluğuna yö- nelik fizik tedavi yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Bu yöntemlerle, tedavi sağlanamaz ya da semptomlar şiddetlenirse, hastaya oral ilaçlar ya da intravezikal tedavi önerilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Dell 2007; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006). Bu tedavi yöntemleri yeterli olmadı- ğında, anestezi altında sitotoskopi ile mesane distan- siyonu yapılabileceği belirtilmektedir. Distansiyonun, hastaların üçte birinde birkaç aya kadar semptomların hafifletilmesi/azaltılmasında yararlı olabileceğinden söz edilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Hanno ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006). İnatçı İS/AMS’de ise, hekim tarafından sakral sinire uyaran implante edilerek nöroelektrik stimülasyon uygulanabilir (Atuğ ve Canoruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Ley- ley ve Henderson 2000; Warren 2006). Diğer tedavi- lerle hastaların yaşam kalitesi ve semptom kontrolü
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ 230 yeterince sağlanamadığında, siklosporin A, botulinum toksin A gibi ajanlar da kullanılabilmektedir (Hanno ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011). Hastalığın tedavisinde en son yöntem olarak, hasta- ların çok küçük bir oranına, sistektomiyi de içeren farklı cerrahi tekniklerin (üriner diversiyon, mesaneyi genişletme vb.) uygulanacağı vurgulanmaktadır. Cer- rahi tedavideki amaç, fonksiyonel mesane kapasitesini arttırmak ya da üriner akışı değiştirmektir (Atuğ ve Canoruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011; IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006). İS/AMS’de Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü İS/AMS, hastanın yaşam kalitesini, cinsel ve mental durumunu olumsuz yönde etkileyen ve günlük aktivi- telerini yerine getirmesini önleyen bir hastalık olduğu bilinmektedir (Warren 2006). Hemşireler, İS/AMS’li hastalara bakım veren ekibin önemli bir üyesi olarak, İS/AMS’nin başarılı biçimde yönetimi için gerekli bireysel bakımın verilmesinde yaşamsal rol oynarlar. Hemşireler, bu hastalığın, tanı ve tedavi aşamaların- da gerçekleştirilen girişimler sırasında ve hastaların semptom yönetiminde aktif rol üstlenebilirler. İS/ AMS/li hastaların diyetine uyumu ve mesane eğitimi gibi yaşam tarzında gerçekleştirdikleri değişiklikler ile ağrı kontrolüne yönelik uygulamalara uyum sağla- maları için desteklenmesi ve eğitim verilmesi, hemşi- relerin önemli sorumluluklarındandır (Forrest ve Dell 2007). Hasta eğitimi tüm kronik hastalıklarda önemli rol oy- namaktadır (International Painful Bladder Foundation 2009). Hasta, İS/AMS ile ilgili bildikleri (doğru/yan- lış/hatalı) ve bilmedikleri, uygun tedavi seçenekleri, yararları ve riskleri, semptom kontrolü için yöntemler hakkında eğitilmelidir (Hanno ve ark. 2011). Yanı sıra hasta destek grupları hakkında bilgilendirilmelidir, böylece hastalığını kabullenmesi ve kendisini yalnız hissetmesi engellenebilecektir (International Painful Bladder Foundation 2009). Etkili bir semptom yöne- timinin, haftalar hatta aylarca sürebileceği konusunda bilgilendirilmelidir. Düzenli izlem ziyaretleri planlan- malı, bu ziyaretlerde semptomlar yeniden değerlen- dirilmeli ve semptomların azaltılması için hastayla açık hedefler saptanmalıdır. Hastanın tedaviye uyumu, hastalığın tedavi ve semptomlarının kontrolünde çok önemlidir (Dell 2007). Semptom yönetiminde hastalara verilecek eğitim kap- samında: Diyet düzenlemesi: Ağrıyı daha da arttıracağından hastaların; çikolata, kahve, çay, alkollü içecekler, asitli içecekler, elma/elma suyu, turunçgiller (limon, misket limonu, greyfurt, portakal ve diğerleri)/turunçgil suyu, çilek, şeftali, ananas, avokado, muz, yaban mersini, üzüm/üzüm suyu, kuru üzüm, erik (taze/kuru), fındık, badem, yer ve çam fıstığı, mercimek, soğan, domates, baharatlı yiyecekler, mayonez, peynir, yoğurt, sığır eti, tavuk ciğeri, çavdar ekmeği, soya sosu, sirke gibi be- sinleri mümkün olduğunca az tüketmesi önerilmekte- dir. Aspartam, sakarin gibi suni tatlandırıcı içeren be- sinler ya da içeceklerin alımından sonra bazı hastala- rın semptomları kötüleşmektedir. Bu nedenle mümkün olduğunca suni tatlandırıcı içeren besinler ve içecek- ler tercih edilmemelidir. Sigaranın semptomları daha da kötüleştirdiği bildirilmekte bu nedenle bırakılma- sı önerilmektedir (Dell 2007; Fall ve ark. 2007; Han- no ve ark. 2011; International Painful Bladder Foun- dation 2009; Koziol 1994; Shorter ve ark. 2007; War- ren 2006; Winkelman 2006). Yanı sıra İS/AMS’li has- taların daha lifli, daha az kalorili, daha az yağlı, az kahve ve daha fazla bitki çayı tüketmesi önerilmek- tedir (Temml ve ark. 2007). Hastalığın semptomları- nın şiddetlenmesine neden olan yüksek asitli gıdalar, baharatlar ya da potasyum gibi besinlerin azaltılması yönünde hastalar eğitilmelidir (Dell 2007; Forrest ve Dell 2007; Heck 2007; International Painful Bladder Foundation 2009). Ağrı kontrolü: Hafif esneme egzersizleri, mesane üze- rine soğuk ya da sıcak uygulama, ılık duş alma, semp- tomları azaltmaya yardım etmektedir (Dell 2007; Han- no ve ark. 2011; Winkelman 2006). Bu teknikler daha çok mesane dolduğunda ortaya çıkan hafif ağrısı olan
İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü 231 hastalar için uygundur. Ayrıca fizik tedavi ve geribil- dirim, spazmı olan hastalarda pelvik taban kaslarının gevşemesinde kullanılabilir (Dell 2007; Heck 2007; In- ternational Painful Bladder Foundation 2009). Hastalar, pelvik kas güçlendirme egzersizlerinden kaçınması ge- rektiği yönünde bilgilendirilmelidir (Kegel egzersizleri gibi) (Hanno ve ark. 2011; Heck 2007). Mesane eğitimi: Bu yöntem ile sık idrara çıkma ve sıkışma hissi azaltılabilir. Bu eğitimin çeşitli şekilleri olmasına karşın, temelinde bireyin kendine özgü bir program belirlemesine dayanmaktadır. Hasta mesanesini boşaltacağı zamana karar vermeli ve bunu yaparken dikkati dağıtma ve gevşeme tekniklerini kullanmalıdır. Hasta program arasındaki zaman dilimini gittikçe uzatmaya çalışmalıdır. Süreci izlemek için genellikle günlük kayıt tutulmalıdır (Fall ve ark. 2007; Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; International Painful Bladder Foundation 2009; Winkelman 2006).
idrara çıkma, ağrı ve gece idrara çıkma psikososyal strese neden olmaktadır (International Painful Bladder Foundation 2009; Temml ve ark. 2007). Strese bağlı artan semptomları kontrol etmesi ve stresle baş etme yöntemlerini uygulaması için hasta cesaretlendirilmelidir (Dell 2007; Hanno ve ark. 2011; International Painful Bladder Foundation 2009). Stresi azaltmada, yoga, meditasyon, solunum egzersizleri, düzenli egzersiz, yürüyüş, yüzme, ılık banyo, hayal kurma gibi gevşeme yöntemleri kullanılabilir (International Painful Bladder Foundation 2009). Sağlıklı bağırsak alışkanlığının sürdürülmesi: İS/ AMS’li hastanın ağrı kontrolünde kullanılan bazı ilaç- ların (opioidler, antidepresanlar gibi) yan etkisi olarak konstipasyon gelişebilmektedir. Konsitipasyon pelvik tabana baskı yapacağından, hastaların bu durumdan kaçınması gerekmektedir. Bu amaçla, yeterli sıvı alımı ve egzersiz yapmaları hastalara önerilmelidir (Interna- tional Painful Bladder Foundation 2009). Kıyafetler ve hijyen: İS/AMS’li hastalar, daha rahat his- sedecekleri geniş kıyafetler giymeleri, pamuklu çamaşır- ları tercih etmeleri ve sentetik iç çamaşırı kullanmamaları konusunda bilgilendirilmelidir. Parfüm içeren yumuşatıcı ve yıkama ürünlerinin iritasyona neden olabileceği ve bu nedenle iç çamaşırların yıkamasında kullanılan ajanlara dikkat etmeleri konusunda bilgi verilmelidir. Ürogenital bölgenin yakınına parfüm, sabun ya da banyo köpüğü kullanmaması gerektiği anlatılmalıdır (International Pa- inful Bladder Foundation 2009). Sonuç olarak, görülme oranı giderek artan ve çoğun- lukla kadınları etkileyen İS/AMS kronik bir hastalık olarak kabul edilmekte, ancak henüz kesin tanı ve tedavi yöntemlerinin olmadığı belirtilmektedir. Bu nedenle, hastanın yaşam kalitesini, cinsel ve mental durumunu olumsuz yönde etkileyen ve günlük ak- tivitelerini yerine getirmesini önleyen bu hastalıkta, semptom yönetimi önem kazanmaktadır. Semptom yönetiminde, sağlık ekibinin önemli bir üyesi olarak hemşire, hastanın diyetine uyumu ve mesane eğitimi gibi yaşam şeklindeki değişiklikler ile ağrı kontrolüne yönelik uygulamalara ilişkin desteklenmesi ve eğitil- mesi konusunda sorumluluk alarak, hastalıkla başede- bilmelerine yardımcı olur. KAYNAKLAR Atuğ, F., Canoruç, N. (2005). İnterstisyel sistit: Kronik pelvik ağrı sendromu. Dicle Tıp Dergisi, 32(4): 204-210. Bogart, L. M., Suttorp, M. J., Elliott, M. N., Clemens, J. Q., Berry, S. H. (2011). Prevalence and correlates of sexual dysfunction among women with bladder pain syndrome/ınterstitial cystitis. Urology, 77: 576–580. Dell, J. R. (2007). Interstitial cystitis/painful bladder syndrome: Appropriate diagnosis and management. Journal of Women’s He- alth, 16(8): 1181-1187. Fall, M. ve ark. (2007). Kronik pelvik ağrı kılavuzu. European As- sociation of Urology, http://www.uroturk.org.tr/files/choronic.pdf (01.06.2011). Forrest, J. B., Dell, J. R. (2007). Successful management of intersti- tial cystitis in clinical practice. Urology (Suppl 4A): 82-86. Hanno, P. ve ark. (2010). Bladder pain syndrome international consultation on incontinence. Neurourology and Urodynamics, 29: 191–198.
Hanno, P. M. ve ark. (2011). AUA guideline for the diagnosis and treatment of interstitial cystitis/bladder pain syndrome. The Journal of Urology, 185: 2162-2170.
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ 232 Heck, B. N. (2007). Interstitial cystitis: Enhancing early identification in primary care settings. The Journal for Nurse Practitioners, 509-519. IICPN Foundation. (2004). İnterstisyel sistit, ağrılı mesane sendromu, www.iicpn-foundation.org (04.06.2006). International Painful Bladder Foundation (2009). Interstitial cysti- tis (IC) (painful bladder syndrome, bladder pain syndrome, hyper- sensitive bladder syndrome), http://www.painfulbladder.org/pdf/ IPBF%20Publ%2004%20UK.pdf (15.06.2011). Koziol, J. A. (1994). Epidemiology of interstitial cystitis. Urol Clin North Am., 21: 7–20. Leyley, J., Henderson, R. N. (2000). Evidence is conflicting regarding whether interstitial cystitis is an autoimmune disorder in diagno- sis, treatment and lifestyle changes of interstitial cystitis. AORN Jour- nals, 71(3): 525-538. Nickel, J. C. ve ark. (2007). Sexual function is a determinant of poor quality of life for women with treatment refractory interstitial cystitis. The Journal of Urology, 177: 1832-1836. Ottem, D. P., Carr, L. K., Perks, A. E., Lee, P., Teichman, J. M. H. (2007). Interstitial cystitis and female sexual dysfunction. Urology, 69: 608–610. Shorter, B., Lesser, M., Moldwin, R. M., Kushner, L. (2007). Effect of comestibles on symptoms of interstitial cystitis. J Urol., 178: 145–152. Temml, C. ve ark. (2007). Prevalence and correlates for interstiti- al cystitis symptoms in women participating in a health screening project. European Urology, 51: 803–809. Tincello, D. G., Walker, A. C. (2005). Interstitial cystitis in the UK: Results of a questionnaire survey of members of the inters- titial cystitis support group. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol., 118(1): 91-5. Tsai, C. F., Ouyang, W. C., Tsai, S. J., Hong, C. J., Lin, T. L. (2010). Risk factors for poor sleep quality among patients with interstitial cystitis in Taiwan. Neurourology and Urodynamics, 29: 568–572. Yoon, H. S., Yoon, H. (2010). Correlations of interstitial cystitis/pa- inful bladder syndrome with female sexual activity. Korean J Urol., 51: 45-49. Warren, J. (2006). Interstitial cystitis/painful bladder syndrome: An update for clinicians, http://www.medscape.org/viewarticle/ 535821 (06.06.2011). Warren, J. W. ve ark. (2008). Evidence-based criteria for pain of interstitial cystitis/painful bladder syndrome in women. Urology, 71: 444-448. Winkelman, C. (2006). Interventions for clients with urinary prob- lems. Ignatavicius, D. D., Workman, M. L. (Eds.). Medical Surgical Nursing, Critical Thinking for Collobrative Care. 5. baskı, Elsevıer Saunders, St. Louis, Volume 2, 1678-1684. Document Outline
Yüklə 78,39 Kb. Dostları ilə paylaş:
|