İ.Ü.F.N. Hem. Derg (2012) Cilt 20 - Sayı 3: 227-232
ISSN 1304-4869
Derleme Yazısı
227
İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom
Yönetimi ve Hemşirenin Rolü*
Symptom Management and Nurses’ Role in Interstitial Cystitis/ Painful Bladder Syndrome
Ayfer ÖZBAŞ**, Gülay ALTUN UĞRAŞ***
İletişim/ Correspondence: Gülay ALTUN UĞRAŞ Adres/ Adress: İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, Abide-i
Hürriyet Cad. 34381 Şişli/ İstanbul Tel: 0212 440 00 00 (27036) Faks: 0212 224 49 50 E-mail: gulaltun@istanbul.edu.tr
ÖZ
İntertisiyel sistit ya da ağrılı mesane sendromu, kronik pelvik ağrı, idrar sıklığı ve sıkışmanın görüldüğü alt üriner sistemin
kronik ve ilerleyici bir hastalığıdır. Hastanın yaşam kalitesini, cinsel ve mental durumunu olumsuz yönde etkileyen
ve günlük aktivitelerini yerine getirmesini önleyen bu hastalıkta, uygun tedavi yöntemlerinin kullanılması ve gelişen
semptomlar ile etkin şekilde baş edilebilmesi önemlidir. Bu derlemenin amacı, hemşirelere interstiyel sistit/ağrılı mesane
sendromu ile ilgili güncel bilgileri aktarmak ve hastaların yaşamını olumsuz yönde etkileyen hastalığın semptomlarının
kontrolünde kullanılan yöntemleri ve hemşirenin rolünü ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler: İntertisiyel sistit, ağrılı mesane sendromu, semptom yönetimi, hemşire.
Abstract
Interstitial cystitis or painful bladder syndrome is a chronic and progressive disease of the lower urinary tract, characte-
rized by chronic pelvic pain, urinary frequency and urgency. The selection of appropriate treatment methods and effective
management of the symptoms are of great importance in this syndrome which has a negative effect on patients’ quality of
life, sexual and mental well-being and which interferes with daily activities of the individual. The purpose of this review
is to provide nurses with updated information on interstitial cystitis/painful bladder syndrome and to elucidate the nurses’
role and the methods used in the management of the symptoms which negatively affect patients’ lives.
Key Words: Interstitial cystitis, painful bladder syndrome, symptom management, nurse.
* 19. Ulusal Üroloji Kongresi’nde (Uluslar Arası Katılımlı) sözel bildiri olarak sunulmuştur (10-15 Haziran 2006, Antalya), ** Yard. Doç. Dr. İstanbul
Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, ***Araş. Gör. Dr. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi
Yazının gönderilme tarihi: 01.08.2011
Yazının basım için kabul tarihi: 11.06.2012
GİRİŞ
İntertisiyel sistit (İS) ya da ağrılı mesane sendromu
(AMS), ilk kez 1887 yılında Alexender Skene tara-
fından kompleks boşaltım semptomları olarak tanım-
lanmıştır. “Hunner ülseri” olarak da bilinen İS/AMS,
kronik pelvik ağrı (>6 ay), idrar sıklığı ve sıkışmanın
görüldüğü alt üriner sistemin kronik ve ilerleyici has-
talığıdır (Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Heck 2007;
IICPN Foundation 2004; International Painful Bladder
Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem,
Carr, Perks, Lee ve Teichman 2007; Shorter, Lesser,
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ
228
Moldwin ve Kushner 2007; Temml ve ark. 2007; Yoon
ve Yoon 2010; Warren 2006).
Literatürde İS/AMS’nin prevelans oranı çeşitlilik
göstermektedir. Amerika’daki yetişkin kadınlarda
görülme sıklığı 60/100.000 olarak öngörülürken,
son çalışmalarda bu oranın daha yüksek olduğu/ola-
cağı bildirilmektedir (Warren 2006). Temml ve ark.
(2007) Viyana’da gerçekleştirdiği prevalans çalışma-
sında, oranı 306/100.000 olarak bulmuş, bu oranın
orta yaşlı kadınlarda (40-59 yaş) daha yüksek değerde
(464/100.000) olduğu sonucuna varmıştır. İS/AMS,
kadın ve erkek her iki cinsiyette de görülmesine karşın
kadınları daha fazla oranda etkilemektedir (tanı konu-
lan hastaların, %90’ı kadındır). Özellikle 40-60 yaş
arasındaki kadınlarda çok yaygın olarak görülmekte-
dir (Atuğ ve Canoruç 2005; Heck 2007; IICPN Foun-
dation 2004; International Painful Bladder Foundation
2009; Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006; Win-
kelman 2006).
İS/AMS’nin Semptomlarının Hastaların Yaşamı
Üzerine Etkileri
İS/AMS, semptomların alevlendiği ve hafiflediği dö-
nemlerle karakterize bir hastalıktır (Heck 2007). Sık
idrara çıkma, sıkışma, idrar kaçırma, mesane bölge-
sinde ağrı, gece idrara çıkma İS/AMS’nin başlıca
semptomları olarak görülmektedir (Atuğ ve Canoruç
2005; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; Interna-
tional Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve
Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark.
2007; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Winkelman
2006).
Ağrı, sürekli ya da aralıklarla gelişebilir, tüm pelvik
tabana ve sırtın alt bölümlerine yayılabilir. Yaygın
olarak suprapubik bölgede hissedilen ağrı, kadınlarda
üretra, vajina ya da diğer pelvik bölümlerde, erkek-
ler de ise, peniste, tetislerde, skrotumda ve perinede
olabilir. Ağrı, mesanede yanma hissi, mesane ya da
çevresinde spazm veya batıcı tarzda bir vaginal ağrı
şeklinde olabileceği gibi mesanede basınç şeklinde de
hissedilebilir (Atuğ ve Canoruç 2005; Hanno ve ark.
2011; Heck 2007; IICPN Foundation 2004; Interna-
tional Painful Bladder Foundation 2009; Leyley ve
Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark.
2007; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Warren ve
ark. 2008; Winkelman 2006). İS/AMS’li hastalarla
gerçekleştirilen bir çalışmada, hastaların %63’ünün
ağrısı olduğu bildirilmiştir (Tincello ve Walker 2005).
Ağrı, mesane volümündeki değişiklikler ile ilgili ola-
bilir. Mesane doldukça ağrı artarken, idrara çıkma ge-
nellikle ağrıyı azaltmakta ve rahatlık hissi vermekte-
dir (Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; Warren ve ark.
2008). Koziol (1994) çalışmasında, hastaların büyük
çoğunluğu (%73), idrara çıkma ile birlikte ağrının
azaldığı ya da hafiflediğini bildirmiştir.
Literatürde, belirli yiyecek ya da içeceklerle birlikte
ağrının kötüleştiği bildirilmektedir (Atuğ ve Canoruç
2005; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2011; Heck
2007; IICPN Foundation 2004; International Painful
Bladder Foundation 2009; Koziol 1994; Leyley ve
Henderson 2000; Ottem ve ark. 2007; Shorter ve ark.
2007; Temml ve ark 2007; Warren 2006; Winkelman
2006). Shorter ve ark. (2007) çalışmalarında, hasta-
ların (%90,2) semptomlarını en az bir içecek ya da
yiyeceğin kötüleştirdiğini saptamış, bazı ilaçların da
(antibiyotikler, aspirin, ibuburufen, dekonjestan vb.)
semptomların şiddetlenmesine neden olduğunu bildir-
miştir. Warren ve ark. (2008), 2004-2006 yılları ara-
sında İS/AMS ile ilgili yapılan vaka kontrol çalışma-
larını incelemiş, hastaların %97’sinde bazı yiyecek ya
da içeceklerle ve/veya mesanenin dolmasıyla ağrının
kötüleştiği, idrara çıkma ile birlikte ağrının azaldığı
sonucuna ulaşmışlardır.
İS/AMS’li hastalar da cinsel aktivitenin de ağrıya ne-
den olabileceğinden söz edilmektedir (Atuğ ve Cano-
ruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Heck 2007; IICPN
Foundation 2004; International Painful Bladder Fo-
undation 2009; Leyley ve Henderson 2000; Ottem ve
ark. 2007; Shorter ve ark. 2007; Temml ve ark 2007;
Warren 2006; Winkelman 2006; Yoon ve Yoon 2010).
İS/AMS’li kadınların cinsel yaşamı üzerinde, bu has-
talığın etkilerini inceleyen çalışmalarda, cinsel sorun-
ların yaygın biçimde yaşandığı, kadınların sıklıkla dis-
paroni (cinsel birleşme sırasında ya da sonrasında şid-
İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü
229
detli ağrı), cinsel birleşme sonrası semptomlarda artış
(pelvik ağrı gibi), cinsel istekte, uyarım ve orgazm sık-
lığında azalma gibi semptomları deneyimledikleri bu-
lunmuştur (Bogart, Suttorp, Elliott, Clemens ve Berry
2011; International Painful Bladder Foundation 2009;
Nickel ve ark. 2009; Ottem ve ark. 2007; Tincello ve
Walker 2005; Yoon ve Yoon 2010).
Sık idrara çıkma ve sıkışma, hastalarda yaygın olarak
görülen diğer semptomlardır (Hanno ve ark. 2011).
Tincello ve Walker (2005) çalışmasında, hastaların
%92’sinin sık idrara çıktığını, %84’ünün ise sıkışma
deneyimlediğini bildirmişlerdir. Sürekli idrara çıkma
isteğinin, çalışma, gezi, arkadaş ziyareti veya basit
bir alışverişe gitmeyi engellediği belirtilmiştir (In-
ternational Painful Bladder Foundation 2009). Sık
idrara çıkma isteği nedeniyle hasta geceleri de idrar
yapmak için kalkmak zorunda kalmaktadır. İS/AMS’li
kadınların günde 60 kez, gecede her 20-30 dakikada
bir idrar yaptığı kaydedilmektedir (IICPN Foundation
2004; International Painful Bladder Foundation 2009;
Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006; Winkelman
2006). İS/AMS’li kadınlarda uyku kalitesini inceleyen
bir çalışmada, hastalar arasında yaygın olarak uyku
kalitesinin kötü olduğu (%81) ve gece saatlerinde id-
rara çıkmanın bu sonuç üzerinde etkili olduğu bildiril-
miştir (Tsai, Ouyang, Tsai, Hong ve Lin 2010).
Ağrı, sık idrara çıkma, sıkışma, cinsel fonksiyon bo-
zukluğu gibi hastalığın semptomları ile yaşamanın, İS/
AMS’li hastalarda, yaşam kalitesinin düşmesine ne-
den olduğu bildirilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005;
Bogart ve ark. 2011; Heck 2007; Koziol 1994; Nickel
ve ark. 2009; Temml ve ark. 2007; Warren 2006; Yoon
ve Yoon 2010).
İS/AMS’nin Tanısı
İS/AMS’li hastalarda tanı koymanın oldukça zor oldu-
ğu belirtilmekte ve henüz bu hastalığa özgü kesin bir
tanı testi bulunmamaktadır. Hastaların doğru tanı için,
ortalama 4-5 yıl geçirdikleri ve tanı koyulmadan önce
birden fazla hekime başvurdukları ifade edilmektedir
(Atuğ ve Canoruç 2005; Dell 2007; Heck 2007; Ley-
ley ve Henderson 2000; Warren 2006).
Dikkatli bir öykü, fizik muayene ve laboratuvar değer-
lendirmeleri yapılarak, semptomlar ve belirtiler kay-
dedilmeli ve İS/AMS’nin diğer hastalıklardan ayrımı
yapılmalı, diğer hastalıklar kapsam dışı bırakılmalıdır
(Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011;
Heck 2007; Forrest ve Dell 2007).
İS/AMS’nin Tedavisi
Literatürde İS/AMS hastalığının henüz kesin bir teda-
visinin bulunmadığı belirtilmekte, bu bağlamda bireye
özgü planlanan tedavide amacın semptomları hafiflet-
mek/azaltmak olduğu bildirilmektedir (International
Painful Bladder Foundation 2009; Warren 2006).
İS/AMS’nin başlangıç tedavisini, hastanın eğitimi, di-
yet uygulaması, analjezikler ve pelvik taban gevşeme
tekniklerinin uygulanması oluşturmaktadır. Hastaya
ilk önerilen tedavi, diyet uygulamasıdır. Ağrı kontrolü
amacıyla, narkotik ve antikonvülsan ilaçlar kullanıl-
maktadır. Pelvik taban fonksiyon bozukluğuna yö-
nelik fizik tedavi yöntemlerinden yararlanılmaktadır.
Bu yöntemlerle, tedavi sağlanamaz ya da semptomlar
şiddetlenirse, hastaya oral ilaçlar ya da intravezikal
tedavi önerilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Dell
2007; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark. 2010; Heck
2007; IICPN Foundation 2004; International Painful
Bladder Foundation 2009; Leyley ve Henderson 2000;
Warren 2006). Bu tedavi yöntemleri yeterli olmadı-
ğında, anestezi altında sitotoskopi ile mesane distan-
siyonu yapılabileceği belirtilmektedir. Distansiyonun,
hastaların üçte birinde birkaç aya kadar semptomların
hafifletilmesi/azaltılmasında yararlı olabileceğinden
söz edilmektedir (Atuğ ve Canoruç 2005; Hanno ve
ark. 2010; Hanno ve ark. 2011; IICPN Foundation
2004; International Painful Bladder Foundation 2009;
Leyley ve Henderson 2000; Warren 2006).
İnatçı İS/AMS’de ise, hekim tarafından sakral sinire
uyaran implante edilerek nöroelektrik stimülasyon
uygulanabilir (Atuğ ve Canoruç 2005; Forrest ve Dell
2007; Hanno ve ark. 2010; IICPN Foundation 2004;
International Painful Bladder Foundation 2009; Ley-
ley ve Henderson 2000; Warren 2006). Diğer tedavi-
lerle hastaların yaşam kalitesi ve semptom kontrolü
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ
230
yeterince sağlanamadığında, siklosporin A, botulinum
toksin A gibi ajanlar da kullanılabilmektedir (Hanno
ve ark. 2010; Hanno ve ark. 2011).
Hastalığın tedavisinde en son yöntem olarak, hasta-
ların çok küçük bir oranına, sistektomiyi de içeren
farklı cerrahi tekniklerin (üriner diversiyon, mesaneyi
genişletme vb.) uygulanacağı vurgulanmaktadır. Cer-
rahi tedavideki amaç, fonksiyonel mesane kapasitesini
arttırmak ya da üriner akışı değiştirmektir (Atuğ ve
Canoruç 2005; Forrest ve Dell 2007; Hanno ve ark.
2010; Hanno ve ark. 2011; IICPN Foundation 2004;
International Painful Bladder Foundation 2009; Leyley
ve Henderson 2000; Warren 2006).
İS/AMS’de Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü
İS/AMS, hastanın yaşam kalitesini, cinsel ve mental
durumunu olumsuz yönde etkileyen ve günlük aktivi-
telerini yerine getirmesini önleyen bir hastalık olduğu
bilinmektedir (Warren 2006). Hemşireler, İS/AMS’li
hastalara bakım veren ekibin önemli bir üyesi olarak,
İS/AMS’nin başarılı biçimde yönetimi için gerekli
bireysel bakımın verilmesinde yaşamsal rol oynarlar.
Hemşireler, bu hastalığın, tanı ve tedavi aşamaların-
da gerçekleştirilen girişimler sırasında ve hastaların
semptom yönetiminde aktif rol üstlenebilirler. İS/
AMS/li hastaların diyetine uyumu ve mesane eğitimi
gibi yaşam tarzında gerçekleştirdikleri değişiklikler
ile ağrı kontrolüne yönelik uygulamalara uyum sağla-
maları için desteklenmesi ve eğitim verilmesi, hemşi-
relerin önemli sorumluluklarındandır (Forrest ve Dell
2007).
Hasta eğitimi tüm kronik hastalıklarda önemli rol oy-
namaktadır (International Painful Bladder Foundation
2009). Hasta, İS/AMS ile ilgili bildikleri (doğru/yan-
lış/hatalı) ve bilmedikleri, uygun tedavi seçenekleri,
yararları ve riskleri, semptom kontrolü için yöntemler
hakkında eğitilmelidir (Hanno ve ark. 2011). Yanı sıra
hasta destek grupları hakkında bilgilendirilmelidir,
böylece hastalığını kabullenmesi ve kendisini yalnız
hissetmesi engellenebilecektir (International Painful
Bladder Foundation 2009). Etkili bir semptom yöne-
timinin, haftalar hatta aylarca sürebileceği konusunda
bilgilendirilmelidir. Düzenli izlem ziyaretleri planlan-
malı, bu ziyaretlerde semptomlar yeniden değerlen-
dirilmeli ve semptomların azaltılması için hastayla
açık hedefler saptanmalıdır. Hastanın tedaviye uyumu,
hastalığın tedavi ve semptomlarının kontrolünde çok
önemlidir (Dell 2007).
Semptom yönetiminde hastalara verilecek eğitim kap-
samında:
Diyet düzenlemesi: Ağrıyı daha da arttıracağından
hastaların; çikolata, kahve, çay, alkollü içecekler, asitli
içecekler, elma/elma suyu, turunçgiller (limon, misket
limonu, greyfurt, portakal ve diğerleri)/turunçgil suyu,
çilek, şeftali, ananas, avokado, muz, yaban mersini,
üzüm/üzüm suyu, kuru üzüm, erik (taze/kuru), fındık,
badem, yer ve çam fıstığı, mercimek, soğan, domates,
baharatlı yiyecekler, mayonez, peynir, yoğurt, sığır eti,
tavuk ciğeri, çavdar ekmeği, soya sosu, sirke gibi be-
sinleri mümkün olduğunca az tüketmesi önerilmekte-
dir. Aspartam, sakarin gibi suni tatlandırıcı içeren be-
sinler ya da içeceklerin alımından sonra bazı hastala-
rın semptomları kötüleşmektedir. Bu nedenle mümkün
olduğunca suni tatlandırıcı içeren besinler ve içecek-
ler tercih edilmemelidir. Sigaranın semptomları daha
da kötüleştirdiği bildirilmekte bu nedenle bırakılma-
sı önerilmektedir (Dell 2007; Fall ve ark. 2007; Han-
no ve ark. 2011; International Painful Bladder Foun-
dation 2009; Koziol 1994; Shorter ve ark. 2007; War-
ren 2006; Winkelman 2006). Yanı sıra İS/AMS’li has-
taların daha lifli, daha az kalorili, daha az yağlı, az
kahve ve daha fazla bitki çayı tüketmesi önerilmek-
tedir (Temml ve ark. 2007). Hastalığın semptomları-
nın şiddetlenmesine neden olan yüksek asitli gıdalar,
baharatlar ya da potasyum gibi besinlerin azaltılması
yönünde hastalar eğitilmelidir (Dell 2007; Forrest ve
Dell 2007; Heck 2007; International Painful Bladder
Foundation 2009).
Ağrı kontrolü: Hafif esneme egzersizleri, mesane üze-
rine soğuk ya da sıcak uygulama, ılık duş alma, semp-
tomları azaltmaya yardım etmektedir (Dell 2007; Han-
no ve ark. 2011; Winkelman 2006). Bu teknikler daha
çok mesane dolduğunda ortaya çıkan hafif ağrısı olan
İntertisiyel Sistit/Ağrılı Mesane Sendromunda Semptom Yönetimi ve Hemşirenin Rolü
231
hastalar için uygundur. Ayrıca fizik tedavi ve geribil-
dirim, spazmı olan hastalarda pelvik taban kaslarının
gevşemesinde kullanılabilir (Dell 2007; Heck 2007; In-
ternational Painful Bladder Foundation 2009). Hastalar,
pelvik kas güçlendirme egzersizlerinden kaçınması ge-
rektiği yönünde bilgilendirilmelidir (Kegel egzersizleri
gibi) (Hanno ve ark. 2011; Heck 2007).
Mesane eğitimi: Bu yöntem ile sık idrara çıkma ve
sıkışma hissi azaltılabilir. Bu eğitimin çeşitli şekilleri
olmasına karşın, temelinde bireyin kendine özgü
bir program belirlemesine dayanmaktadır. Hasta
mesanesini boşaltacağı zamana karar vermeli ve bunu
yaparken dikkati dağıtma ve gevşeme tekniklerini
kullanmalıdır. Hasta program arasındaki zaman
dilimini gittikçe uzatmaya çalışmalıdır. Süreci izlemek
için genellikle günlük kayıt tutulmalıdır (Fall ve ark.
2007; Hanno ve ark. 2011; Heck 2007; International
Painful Bladder Foundation 2009; Winkelman 2006).
Stres yönetimi: İS/AMS’li hastada sıkışma, sık
idrara çıkma, ağrı ve gece idrara çıkma psikososyal
strese neden olmaktadır (International Painful
Bladder Foundation 2009; Temml ve ark. 2007).
Strese bağlı artan semptomları kontrol etmesi ve
stresle baş etme yöntemlerini uygulaması için hasta
cesaretlendirilmelidir (Dell 2007; Hanno ve ark. 2011;
International Painful Bladder Foundation 2009). Stresi
azaltmada, yoga, meditasyon, solunum egzersizleri,
düzenli egzersiz, yürüyüş, yüzme, ılık banyo,
hayal kurma gibi gevşeme yöntemleri kullanılabilir
(International Painful Bladder Foundation 2009).
Sağlıklı bağırsak alışkanlığının sürdürülmesi: İS/
AMS’li hastanın ağrı kontrolünde kullanılan bazı ilaç-
ların (opioidler, antidepresanlar gibi) yan etkisi olarak
konstipasyon gelişebilmektedir. Konsitipasyon pelvik
tabana baskı yapacağından, hastaların bu durumdan
kaçınması gerekmektedir. Bu amaçla, yeterli sıvı alımı
ve egzersiz yapmaları hastalara önerilmelidir (Interna-
tional Painful Bladder Foundation 2009).
Kıyafetler ve hijyen: İS/AMS’li hastalar, daha rahat his-
sedecekleri geniş kıyafetler giymeleri, pamuklu çamaşır-
ları tercih etmeleri ve sentetik iç çamaşırı kullanmamaları
konusunda bilgilendirilmelidir. Parfüm içeren yumuşatıcı
ve yıkama ürünlerinin iritasyona neden olabileceği ve bu
nedenle iç çamaşırların yıkamasında kullanılan ajanlara
dikkat etmeleri konusunda bilgi verilmelidir. Ürogenital
bölgenin yakınına parfüm, sabun ya da banyo köpüğü
kullanmaması gerektiği anlatılmalıdır (International Pa-
inful Bladder Foundation 2009).
Sonuç olarak, görülme oranı giderek artan ve çoğun-
lukla kadınları etkileyen İS/AMS kronik bir hastalık
olarak kabul edilmekte, ancak henüz kesin tanı ve
tedavi yöntemlerinin olmadığı belirtilmektedir. Bu
nedenle, hastanın yaşam kalitesini, cinsel ve mental
durumunu olumsuz yönde etkileyen ve günlük ak-
tivitelerini yerine getirmesini önleyen bu hastalıkta,
semptom yönetimi önem kazanmaktadır. Semptom
yönetiminde, sağlık ekibinin önemli bir üyesi olarak
hemşire, hastanın diyetine uyumu ve mesane eğitimi
gibi yaşam şeklindeki değişiklikler ile ağrı kontrolüne
yönelik uygulamalara ilişkin desteklenmesi ve eğitil-
mesi konusunda sorumluluk alarak, hastalıkla başede-
bilmelerine yardımcı olur.
KAYNAKLAR
Atuğ, F., Canoruç, N. (2005). İnterstisyel sistit: Kronik pelvik ağrı
sendromu. Dicle Tıp Dergisi, 32(4): 204-210.
Bogart, L. M., Suttorp, M. J., Elliott, M. N., Clemens, J. Q., Berry,
S. H. (2011). Prevalence and correlates of sexual dysfunction
among women with bladder pain syndrome/ınterstitial cystitis.
Urology, 77: 576–580.
Dell, J. R. (2007). Interstitial cystitis/painful bladder syndrome:
Appropriate diagnosis and management. Journal of Women’s He-
alth, 16(8): 1181-1187.
Fall, M. ve ark. (2007). Kronik pelvik ağrı kılavuzu. European As-
sociation of Urology, http://www.uroturk.org.tr/files/choronic.pdf
(01.06.2011).
Forrest, J. B., Dell, J. R. (2007). Successful management of intersti-
tial cystitis in clinical practice. Urology (Suppl 4A): 82-86.
Hanno, P. ve ark. (2010). Bladder pain syndrome international
consultation on incontinence. Neurourology and Urodynamics, 29:
191–198.
Hanno, P. M. ve ark. (2011). AUA guideline for the diagnosis and
treatment of interstitial cystitis/bladder pain syndrome. The Journal
of Urology, 185: 2162-2170.
Ayfer ÖZBAŞ, Gülay ALTUN UĞRAŞ
232
Heck, B. N. (2007). Interstitial cystitis: Enhancing early identification
in primary care settings. The Journal for Nurse Practitioners, 509-519.
IICPN Foundation. (2004). İnterstisyel sistit, ağrılı mesane sendromu,
www.iicpn-foundation.org (04.06.2006).
International Painful Bladder Foundation (2009). Interstitial cysti-
tis (IC) (painful bladder syndrome, bladder pain syndrome, hyper-
sensitive bladder syndrome), http://www.painfulbladder.org/pdf/
IPBF%20Publ%2004%20UK.pdf (15.06.2011).
Koziol, J. A. (1994). Epidemiology of interstitial cystitis. Urol Clin
North Am., 21: 7–20.
Leyley, J., Henderson, R. N. (2000). Evidence is conflicting regarding
whether interstitial cystitis is an autoimmune disorder in diagno-
sis, treatment and lifestyle changes of interstitial cystitis. AORN Jour-
nals, 71(3): 525-538.
Nickel, J. C. ve ark. (2007). Sexual function is a determinant of
poor quality of life for women with treatment refractory interstitial
cystitis. The Journal of Urology, 177: 1832-1836.
Ottem, D. P., Carr, L. K., Perks, A. E., Lee, P., Teichman, J. M. H.
(2007). Interstitial cystitis and female sexual dysfunction. Urology,
69: 608–610.
Shorter, B., Lesser, M., Moldwin, R. M., Kushner, L. (2007). Effect of
comestibles on symptoms of interstitial cystitis. J Urol., 178: 145–152.
Temml, C. ve ark. (2007). Prevalence and correlates for interstiti-
al cystitis symptoms in women participating in a health screening
project. European Urology, 51: 803–809.
Tincello, D. G., Walker, A. C. (2005). Interstitial cystitis in the
UK: Results of a questionnaire survey of members of the inters-
titial cystitis support group. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol.,
118(1): 91-5.
Tsai, C. F., Ouyang, W. C., Tsai, S. J., Hong, C. J., Lin, T. L. (2010).
Risk factors for poor sleep quality among patients with interstitial
cystitis in Taiwan. Neurourology and Urodynamics, 29: 568–572.
Yoon, H. S., Yoon, H. (2010). Correlations of interstitial cystitis/pa-
inful bladder syndrome with female sexual activity. Korean J Urol.,
51: 45-49.
Warren, J. (2006). Interstitial cystitis/painful bladder syndrome:
An update for clinicians, http://www.medscape.org/viewarticle/
535821 (06.06.2011).
Warren, J. W. ve ark. (2008). Evidence-based criteria for pain of
interstitial cystitis/painful bladder syndrome in women. Urology,
71: 444-448.
Winkelman, C. (2006). Interventions for clients with urinary prob-
lems. Ignatavicius, D. D., Workman, M. L. (Eds.). Medical Surgical
Nursing, Critical Thinking for Collobrative Care. 5. baskı, Elsevıer
Saunders, St. Louis, Volume 2, 1678-1684.
Document Outline - 1-8.pdf
- 177-183
- 184-192
- 193-199
- 200-209
- 210-218
- 219-226
- 227-232
- 233-238
- 239-246
- 247-256
Dostları ilə paylaş: |