26-mavzu: shaxs ijtimoiylashuvi va ijtimoiy xulq atvor. Reja Shaxs ijtiomiylashuvi va bosqichlari

ijtimoiy ustanovka tuzilishi
Ijtimoiy ustanovka (attityud) - insonning munosabati va xatti-harakatlarini tartibga soluvchi avvalgi tajribaga asoslangan ongning muayyan holati.
Ijtimoiy utanovkalarning belgilari:
-insonning munosabati va xatti-harakati bilan bog‘liq bo‘lgan ob’ektlarning ijtimoiy tabiati;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning xabardorligi;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning hissiy komponenti;
-ijtimoiy tuzilishning tartibga soluvchi roli.
Attityud vazifalari:
avtomatik – standart, oldindan ko‘rilgan vaziyatlarda faoliyat ustidan ongni nazorat qilishni soddalashtirish;
adaptiv-mavzuning maqsadlariga erishish uchun xizmat qiladigan ob’ektlarga yo‘naltirilishi;
himoya-shaxsning ichki mojarosini hal qilishga yordam beradi;
kognitiv- ustanovka muayyan ob’ektga nisbatan xatti-harakatni tanlashga yordam beradi;
tartibga solish-ustanovka sub’ektni ichki kuchlanishdan ozod qilish vositasi;
stabillashtiradigan- ustanovka o‘zgaruvchan vaziyatlarda faoliyatning barqaror, izchil, maqsadli xususiyatini belgilaydi.
Ijtimoiy ustanovka tarkibi:
kognitiv, ijtimoiy ob’ekt haqida tasavvurlar;
affekt holatidagi ob’ektga hissiy va baholash munosabatini aks ettiruvchi ta’sirchan;
xulq-atvor, shaxsning ob’ektga nisbatan muayyan xatti-harakatlarni amalga oshirishga tayyorligini ifodalaydi.
ustanovkalar darajasi:
oddiy ustanovkalar- uy sharoitida xatti-harakatni tartibga soluvchi;
ijtimoiy ustanovkalar- insonning hayotning asosiy sohalariga (kasb-hunar, ijtimoiy faoliyat, sevimli mashg‘ulotlar va boshqalar) munosabatini aks ettiruvchi asosiy ijtimoiy munosabatlar.);
instrumental funksiya (shaxsni ushbu ijtimoiy muhitning me’yorlari va qadriyatlari tizimiga kiritish).
Ustanovka uch ierarxik darajadagi faoliyatni tartibga soladi:
semantik-munosabatlar umumlashtirilgan bo‘lib, shaxsning shaxs uchun shaxsiy ahamiyatga ega bo‘lgan narsalarga munosabatini aniqlaydi;
maqsadli- faoliyatning nisbatan barqaror xususiyatini aniqlaydi va muayyan harakatlar va shaxsning boshlangan ishini oxiriga yetkazish istagi bilan bog‘liq;
operatsion ustanovka xuddi shunday vaziyatda sub’ektning o‘tmishdagi tajribasi, yetarli va samarali xatti-harakatlarning imkoniyatlarini prognoz qilish va muayyan vaziyatda qaror qabul qilish asosida vaziyatni idrok etish va talqin qilishga yordam beradi.
J. Godfrua tomonidan ijtimoiy ustanovkalarni shakllantirish bosqichlari quyidagicha
12 yoshgacha ustanovkaning shakllanishi ota-ona modellariga mos keladi;
12-dan 20-yoshgacha ustanovka ijtimoiy rollarning assimilyatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan yanada aniq shaklga ega bo‘ladi;
20 dan 30 yoshgacha-ijtimoiy munosabatlarning kristallanishi, ularning asosida e’tiqod tizimini shakllantirishda;
30 yoshdan boshlab-ustanovkalar sezilarli barqarorlik, qat’iylik, o‘zgarishsiz prinspga asoslanadi.
Ustanovka munosabatlardagi o‘zgarish orqali yanada muvaffaqiyatli o‘zgarib turadi