28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Tr
Xo’jalik muomalalarining mazmuni
Schyotlarning 
bog’lanishi
Debet
Kredit
1 
Mol yetkazib beruvchilardan materiallar 
olindi 
1010-
1090 
6010 
2 
Asosiy vositalarni tugatish natijasida kelib 
tushgan materiallarning qiymati 
1090 
9210 
3 
Ta’sischilardan ularning ulushi hisobidan 
turli xil materiallarning kelib tushishi 
1010-
1090 
4610 
4 
Ajratilgan bo’linmalar, sho’’ba va qaram 
xo’jalik jamiyatlaridan materiallarning kelib 
tushishi 
1010-
1090 
6110, 
6120 
5 
Boshqa shaxslardan materiallarning tekinga 
olinishi 
1010-
1090 
8530 
6 
Materiallar 
kirim 
qilingandan 
keyin 
aniqlangan yaroqsizlik (defekt) bo’yicha 
mol yetkazib beruvchiga bildirilgan da’vo 
4860 
1010-
1090 
7 
Transport-tayyorlov 
xarajatlarining 
materiallar tannarxiga kiritilishi 
1010-
1090 
1510 
8 
Yaroqsiz 
mahsulotdan 
qolgan 
1090 
2610 

---

218 
materiallarning kirim qilinishi 
9 
Materiallarning haqiqiy tannarxi bo’yicha 
kirim qilinishi (1500 schyot qo’llanilganda) 
1010-
1090 
1510 
10 
O’zida ishlab chiqarilgan materiallarning 
kirim qilinishi 
1010-
1090 
2310 
11 
To’lovi inkor etilgan oldin bildirilgan da’vo 
summasining hisobdan chiqarilishi 
1010-
1090 
4860 
12 
Asosiy, yordamchi ishlab chiqarish, xizmat 
ko’rsatuvchi xo’jaliklarga materiallarning 
chiqarilishi 
2010, 
2310, 
2510, 
2710 
1010-
1090 
13 
Ma’muriy ehtiyojlar uchun materiallarning 
berilishi 
9420 
1010-
1090 
14 
Yaroqsiz 
mahsulotni 
tuzatish 
uchun 
materiallarning sarflanishi 
2610 
1010-
1090 
15 
Mahsulotlarni sotish uchun idishlarning 
sarflanishi 
9410 
1060 
16 
CHetga chiqib ketayotgan materiallarning 
qiymatini hisobdan chiqarish 
9220 
1010-
1090 
17 
Tabiiy 
ofat 
natijasida 
yo’qotilgan 
materiallarning hisobdan chiqarilishi 
9720 
1010-
1090 
18 
Inventarizatsiya natijasida materiallarning 
kamomadi aniqlandi 
5910 
1010-
1090 
19 
Tog’-kon 
tayyorgarlik 
ishlarida 
foydalanilgan 
qurilish 
materiallarining 
hisobdan chiqarilishi 
9440 
1050 
Korxonaga tegishli yosh hayvonlar; boquvdagi, yaylovdagi katta yoshdagi 
hayvonlar; parrandalar; yovvoyi hayvonlar; quyonlar; asalari oilalari; sotish uchun 
asosiy podadan yaroqsiz qilingan (boquvga qo’yilmasdan); sotish uchun aholidan 
qabul qilingan qoramollarning mavjudligi va harakati to’g’risidagi axborotlarni 
umumlashtirish quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi: 
1110 "O’stirishdagi hayvonlar"; 
1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar". 
Yuqorida ko’rsatilgan hayvonlarni o’stirish va bo’rdoqiga boqish xarajatlari 
2010 "Asosiy ishlab chiqarish" (agar chorvachilik asosiy faoliyat turi bo’lsa) yoki 
2710 "Xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklar" schyotlarida hisobga olinadi. 
Asosiy podadan yaroqsiz qilingan hayvonlar 1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar" 
schyotiga, 9210 "Asosiy vositalarning chiqib ketishi" schyotining kreditidan 
(mahsuldor hayvonlar - boshlang’ich qiymatda; ishchi hayvonlar - yaroqsizga 
chiqarish natijasida olingan haqiqiy mikdorida) hisobga olinadi. 
Nasl sifatida olingan yosh hayvonlar 1110 "O’stirishdagi hayvonlar" 
schyotining debetiga va nasl beradigan hayvonlarni saqlash xarajatlarni hisobga 
oluvchi schyotning kreditidan kirim qilinadi. 

---

219 
Yosh yig’ik shoxli qoramollar va boquvdagi (yaylovdagi) hayvonlarning 
ortgan vaznining qiymati shuningdek, yosh hayvonlar (toylar va boshqalar)ning 
o’sish qiymati har oyda 1110 "O’stirishdagi hayvonlar" va 1120 "Bo’rdoqidagi 
hayvonlar" schyotlarining debetiga parvarishlash reja tannarxi bo’yicha ushbu 
hayvonlarni parvarishlash xarajatlarini hisobga oluvchi schyotlarning kreditidan 
olib boriladi. Yil oxirida ko’rsatilgan schyotlar bo’yicha yil davomida 
parvarishlash reja tannarxi bo’yicha hisobga olingan hayvonlarning qo’shilgan 
vazni yoki o’sish qiymatini, parvarishlashning haqiqiy tannarxigacha to’g’rilash 
yozuvlari amalga oshiriladi. 
Asosiy podaga o’tkaziladigan yosh hayvonlar 1110 "O’stirishdagi hayvonlar" 
schyotidan 0840 "Asosiy podani tashkil etish" schyotining debetiga hisobdan 
chiqariladi. Bir vaqtning o’zida yosh hayvonlarning asosiy podaga o’tkazilishida 
0170 "Ishchi va mahsuldor hayvonlar" schyoti debetlanadi va 0840 "Asosiy podani 
tashkil qilish" schyoti kreditlanadi. Qiymati 1110 "O’stirishdagi hayvonlar" 
schyotida yuritiladigan hayvonlarning chetga chiqib ketishi, shu jumladan, asosiy 
podadan yaroqsiz qilingan hayvonlarni tayyorlash korxonalariga topshirilishi 1110 
"O’stirishdagi hayvonlar" 1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar" schyotlarining krediti va 
9110 "Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi" schyotining debetida aks ettiriladi 
va bir vaqtning o’zida ushbu hayvonlar uchun sotib oluvchidan korxonaga tegishli 
summaga 9010 "Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar" schyotining krediti 
bilan 4010 "Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar" schyotining 
debeti bilan bog’langan holda aks ettiriladi. 
Nobud bo’lgan va noilojlikdan so’yilgan epizootiya yoki tabiiy ofatdan nobud 
bo’lganlaridan tashqari hayvonlarning qiymati, moddiy qiymatliklarning buzilishi 
sifatida 1110 "O’stirishdagi hayvonlar" va 1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar" 
schyotlarining krediti va 5910 "Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan 
yo’qotishlar" schyotining debetida aks ettiriladi. Nobud bo’lgan va noilojlikdan 
so’yilgan hayvonlardan olingan terilar, shoxlar, tuyoqlar, texnik yog’lar va shu 
kabilar foydalanish yoki sotish mumkin bo’lgan narxlar bo’yicha baholanib, 
qo’shimcha mahsulot sifatida hayvonlarni parvarishlash xarajatlarni hisobga 
oluvchi schyotlarning kreditidan kirim qilinadi. Epizootiya yoki tabiiy ofatdan 
nobud bo’lgan yoki so’yilgan hayvonlarning qiymati 1110 "O’stirishdagi 
hayvonlar" va 1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar" schyotlarining kreditidan bevosita 
9720 "Favquloddagi zararlar" schyotining debetiga hisobdan chiqariladi. 
"O’stirishdagi hayvonlar" va 1120 "Bo’rdoqidagi hayvonlar" schyotlari 
bo’yicha analitik hisoblar hayvonlarni o’stirish va boqish xarajatlarini hisobga 
olish uchun belgilangan hayvonlarni saqlash joylari, turlari, yoshlarining guruhlari 
va boshqalar bo’yicha yuritiladi. 
O’stirishdagi va boquvdagi hayvonlarni hisobga oluvchi schyotlar (1100)ning 
bog’lanishi 

---

220