3--mavzu: borliq- falsafaning fundamental kategoriyasi reja

Ijtimoiy vaqt ham o’ziga xos xususiyatga ega bo’lib, u, biologik va planetar-kosmik vaqtdan farqli o’laroq, notekis oqadi. Insoniyat shakllanish jarayonining dastlabki bosqichida boshlangan ijtimoiy vaqt keyingi davrlarda deyarli o’zgarishsiz kechdi va fan-texnika taraqqiyotining ilk alomatlari paydo bo’lishi bilan, XVII-XVIII asrlardan e’tiboran jadalroq sur’at kasb eta boshladi. XX asrda yuz bergan fan-texnika inqilobi ijtimoiy makonni keng qamrab oldi va ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning rivojlanishiga alohida tus berib, vaqt harakatini misli ko’rilmagan darajada jadallashtirdi. Yer kurrasi «kichrayib», insoniyat uchun tor bo’lib qoldi, uning bir chetidan narigi chetiga o’tish endilikda soatlar bilan (Oy, Mars, Venera va boshqa kosmik jismlarga uchish tezligi va vaqtini hisobga olmaganda) o’lchanmoqdaki, XX asrda buni hatto tasavvur qilish ham mumkin emas edi.
Ijtimoiy vaqtda muayyan odamlar, ijtimoiy jamoalar, ayrim hamjamiyatlar, millatlar, davlatlar va pirovard natijada butun insoniyat borlig’ining vaqt ko’rsatkichlarini farqlab, ijtimoiy vaqt strukturasining murakkabligi to’g’risida ham so’z yuritish mumkin. Ulardan har birining yashash vaqti va sur’ati har xil bo’lib, o’z xususiyatiga ega. Aslini olganda, turli mamlakatlar va xalqlar jamuljam holda butun insoniyatni ifoda etsa-da, amalda turli tarixiy davrlarda: kimdir o’tmishda, kimdir hozirgi davrda, kimdir esa kelajakda yashaydi. Bunga, xususan, amerikalik taniqli futurolog E.Toffler e’tiborni qaratadi. Uning fikricha, «Yer aholisining 70% o’tmishda (turli o’tmishda), 25% - hozirgi davrda, 3% - kelajakda yashaydi, qolganlar esa marginallar bo’lib, ular har qanday vaqtdan tashqaridadir»^1.

1.¹ Вернадский В.И. Философские мысли натуралиста. – М.: 1988. –С. 412.

1.¹Қаранг: Малюкова О.В. Материя, пространство и время с точки зрения физики ХХ века / Онтология, гносеология, логика и аналитическая философия. – СПб:, 1997. – С.93.

1.¹ Джемс У. Зависимость веры от воли. – СПб.: 1904. –С. 35.

1^Гольбах.// Всемирная энциклопедия. –М.: Современный литератор, 2001. –С. 246.

2^Лейбниц Г//. Всемирная энциклопедия. –М.: Современный литератор, 2001. –С. 548.

3^Гумилев Л. Этногенез и биосфера Земли.- М.: Современнқе тетради, 2002. –С.58.

4^Аристотель Органон. –М.: 1990. –С. 159

5^Қаранг.Форобий //Фалсафа қомусий луғат. –Т.: Шарқ, 2005. -Б.431

6^Қаранг Ибн Сино//Фалсафа қомусий луғат. –Т.: Шарқ. 2005,-Б140

7^Гольбах //.Всемирная энциклопедия.. -М.: Современный литератор,, 2001. –С. 246.

8^Прокл. //Всемирная энциклопедия. –М:Современный литератор, 2001.-С.836.

1.¹Қаранг: Вестник Российского университета дружбы народов. Серия «Философия». 2006. №1(11). –С. 46.