3-amaliy ish

rakhmatov_sanjarbek
@Sanjarbek_Rahmatov
Rahmatov Sanjarbek
KOMPYUTERNI TASHKIL ETISH
3-amaliy ish
______________________________________________________________________
Reja:

• Xotira turlari va xususiyatlari;
• Shina turlari va portlari;
• Zamonaviy protsessorlar va ularning ishlash prinsipi;

Xotiralar - bu kompyuterdagi ma'lumotlarni saqlash uchun qo'llanadigan qurilmalar hisoblanadi. Xotiralar butun kompyuter sistemining eng muhim qismlaridan biridir va ularning turli xil turlari mavjud. Quyidagi xotira turlari keng tarqalgan:

• RAM (Random Access Memory): RAM, bir qancha buyruqlarni yozib olish uchun qo'llanadi va muhim ma'lumotlar kompyuter ishga tushirilgandan keyin uchib ketadi. RAM xotirasining asosiy xususiyati shundaki, u yuqori tezlikda ma'lumotlarga kirish imkonini beradi, ammo o'z ichida ma'lumotlarni saqlab turmaydi. RAM ma'lumotlarni saqlashni emas, ularni qayta ishlashni bajaradi.
• ROM (Read-Only Memory): ROM xotirasi yuqori tezlikda ma'lumotlarni o'qish uchun qo'llanadi. Bu xotira turi ishlatilgan vaqtdan oldin yozilgan ma'lumotlarni saqlaydi va ular kompyuter yopilgandan so'ng ham qayta ishlatiladi.

3.HDD (Hard Disk Drive): HDD, o'z ichida ko'p qatlamli diskdan tashkil topgan xotiradur va o'z ichida ma'lumotlarni saqlash imkonini beradi. Bu xotira turiga "Hard" deyiladi, chunki u plastik diskdan yaratilmagan, balki o'z ichida metal diskni saqlaydi. HDD yuqori saqlash qobiliyati va arzon narx bilan ajralib turadi, ammo yozish va o'qish tezligi RAM va SSD dan pastdir.
4.SSD (Solid State Drive): SSD xotirasi qattiq disklar yoki flash xotiralar ishlatmaydi. Bu xotiralar yuqori tezlikda ma'lumotlarni yozish va o'qishga imkon beradi, ammo HDD ga nisbatan bir oz vaqt ichida kam saqlash qobiliyatiga egadir.
Shina turlari va portlari:
Shina, kompyuterda berilgan ma'lumotlar uchun bir-biriga bog'liq bo'lgan shu jihatdan ko'p xil interfeyslarning biridir. Bu interfeyslar yordamida ma'lumotlar o'qiladi va yoziladi. Quyidagi shina turlari ko'p tarqalgan:

• PCI (Peripheral Component Interconnect): Bu shina turi kompyuter tizimida qurilmalar, sound cardlar, video kartlar va boshqa qurilmalar uchun ishlatiladi. PCI shinalari bir necha xil tayyorlangan, misol uchun PCI Express, PCI-X va PCI Local

• USB (Universal Serial Bus): USB portlari eng ko'p ishlatiladigan portlardan biridir va ko'p turdagi qurilmalar uchun qo'llaniladi, masalan printerlar, flash haydashlar, klaviaturalar, mouslar, joystiklar, va hokazo. USB portlari odatda kompyuter yuzasidagi bir necha joyda joylashgan.
• Thunderbolt: Thunderbolt portlari yuqori tezlikda ma'lumotlar o'tkazishiga imkon beradi va ko'p qurilmalar uchun qo'llaniladi, masalan, ekranlar, o'zaro qo'shimcha kuchli xotiralar, harici qurilmalar va hokazo. Thunderbolt portlari ko'p yuklanishini yuzaga kelgan Apple kompyuterlarda ko'plab topiladi.

4.HDMI (High-Definition Multimedia Interface): HDMI portlari yuqori sifatli video va audio ma'lumotlarni o'tkazish uchun qo'llaniladi. Ular ko'p xil qurilmalarda, masalan, televizorlar, monitorlar, videoproektorlar va hokazo uchun ishlatiladi.
5.Ethernet: Ethernet portlari tarmoqqa bog'lanish uchun ishlatiladi va Internetga ulanishni ta'minlaydi. Ular odatda kompyuter yuzasidagi tarmoqqa bog'lanish uchun ishlatiladi, lekin har xil qurilmalar uchun ishlatilishi mumkin.
Zamonaviy protsessorlarning xarakteristikalarini ta'riflashda, ularning bir nechta maydonlarga bo'linishi kerak. Quyidagi keng xulosa protsessorlar xarakteristikalari haqida batafsil malumot beradi:

• Tezlik (Clock Speed): Bu protsessorning qanchalik tez ishlayotganini aks ettiradi va GHz (Gigahertz)da ifodalangan. Masalan, 2.8 GHz protsessor 2.8 milliardta amalni bir sekundda bajarish mumkinligini ko'rsatadi.
• Maydonlar soni (Core Count): Bu protsessor yig'ish mumkin bo'lgan jarayonlar sonini anglatadi. Har bir "core", avvalgi protsessorlar kabi bir maydonlar to'plami deb hisoblanadi. Bular soni ko'paytikcha, protsessor yuqori ko'rsatkichli ishlar bilan ham boshqarish uchun samarali bo'ladi.
• Xotira miqdori (Cache): Bu protsessor yodini o'zida saqlash uchun yoritilgan maxsus yod turidir. Bu ularga ularning boshqa maydonlariga nisbatan tez kirish imkonini beradi va ishlash tezligini oshiradi.

4.Qayta ishlash chastotasi (Turbo Boost Frequency): Bu protsessor qayta ishlash chastotasining maksimal ko'rsatkichini ko'rsatadi. Bu maxsus qulaylik protsessorning jarayonlar yoritilishi, tezligi va turini ko'rsatuvchi xususiyatlariga qarab ko'rsatiladi.
5.Energiya sarflash (Power Consumption): Bu protsessorning ishlatilishi uchun kerak bo'lgan energiya miqdorini ko'rsatadi. Bu xususiyat protsessorning ishlatishda qanchalik energiya sarflaydi, xotira miqdorini o'z ichiga olganligi, va o'zgaruvchilar kabi boshqa faktorlarga bog'liq bo'ladi.
Zamonaviy protsessorlar yaratuvchilari ham bir nechta kompaniyalardan iborat.
Bu kompaniyalar orasida eng mashhur va ko'p ishlatiladiganlaridan biri Intel va AMD hisoblanadi.
Intel kompaniyasi ishlab chiqaruvchilar uchun Xeon va Core i7, i5, i3 kabi protsessorlar ishlab chiqargan,
AMD esa Ryzen va Threadripper kabi protsessorlar ishlab chiqargan. Har bir kompaniya o'zining xususiyatlari va
qulayliklari bilan ajralib turadi, shuningdek, ularning narxlari ham farqli bo'ladi.