3-курс Тупроқшунослик йўналиши кундузги бўлим талабаларига тупроқ физикаси фани бўйича курс иши мавзулари

2-bob. Tekshirish metodikasi (Tuproqning issiqlik sig’imi va tuproqning temperatura o’tkazuvchanligi)
Tuproqning issiqlik qabul qilishini turli metodlar yordamida tekshirishimiz mumkin. Tuproqning issiqlik singdirislli tupгoqning quyosh energiyasini qabul qilib, singdirish xossasidir. Tupгoqning bu xossasi odatda Albedo (А) ko'rsatkichi bilan xarakterlanadi. Tuproq yuzasiga tushayotgan barcha quyosh nuгi energiyasiga nisbatan qaytarilayotgan eneгgiyaning pгosent miqdori Albedo (А) deyiladi. Albedo qanchalik kam bo'lsa, tuproq quyosh energiyasini shuncha ko'p singdiradi. Albedo tuproqning rangiga, namligiga, struktuгa holatiga, tuproq yuzasining tekisligiga vа o'simlik qoplamiga bog'liq. To'q tusli, gumusga boy tuproqlar och tusliga nisbatan vа nam tuproq quruq tuproqqa qaraganda quyosh energiyasini ko'proq singdiradi vа Albedo ko'rsatkich past bo'ladi.
Poleetilen plyonka bilan mulchalash tuproqning issiqlik rejimiga katta taʼsir koʻrsatadi. Mulchalash uchun tayyorlangan plyonkalar kancha enli boʻlsa tuproq temperaturasi shuncha baland boʻladi. Plyonkalardagi teshikchalarning maydoni qancha katta boʻlsa tuproqning issiqlik rejimiga shuncha kam boʻladi. Plyonkani tuproq yuzasiga chigit ekib boʻlgan zahtiyoq yotkiziladi. Gʻoʻza qator oraligʻi 60 sm boʻlganda, plyonkaning kengligi 90 sm boʻlishi kerak. Bunday sharoitda ikki qator chigit ekilgan oraliq (60 sm ) hamda ikki tomondagi qoʻshni katorlardan 5 sm dan maydon plyonka ostida qoladi. Shunday qilib, hammasi boʻlib kengligi 70 sm ga teng boʻlgan maydon vegetatsiya davrida plyonka ostida boʻladi, Plyonkani shamol uchirib ketmasligi uchun uning ikki chekkasidan taxminan 8—10 sm kenglikda tuproqqa koʻmib koʻyiladi, Plyonka ostida chigit toʻla oʻnib chiqqandan soʻng xar bir chigit toʻshgan uya ustidan gʻoʻzaning yuqoriga koʻtarilib chiqishi uchun diametri 30 mm li teshikchalar ochiladi. Plyonkaning qalinligi 100 mikron va 90 sm boʻlgan taqdirda xar bir gektar yerga 560 — 600 kg atrofida plyonka sarflanadi. Shu orqali biz tuproqning issiqlik rejimini tekshirib ko’rishimiz mumkin.
Бу бобда сизлар “Тупроқнинг иссиқлик сиғими ва тупроқ температура ўтказувчанлигига” мавзусига тегишли методика (усулуб) лар ҳақида батафсил ёзилади.