3 laboratoriya ishi mavzu: sql tilida jadvallar yaratish, o„zgartirish va o„chirish Ishdan maqsad

Uslubiy ko`rsatmalar: SQL tilida quyidagi asosiy ma‘lumotlar turlari ishlatilib, ularning formatlari har xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:

INTEGER	butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam
	va ishora).
SMALLINT	«qisqa butun» (odatda 5 tagacha qiymatli
	raqam va ishora).
DECIMAL(p,q)	o‗nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p
	< 16). O‗nli nuqtadan so‗ng raqamlar soni q
	orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‗lsa,
	tashlab yuborilishi mumkin).
FLOAT	haqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun
	darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan
	aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307).
CHAR(n)	uzunligi o‗zgarmas, n ga teng bo‗lgan simvolli
	qator (0 < n < 256).
VARCHAR(n)	uzunligi o‗zgaruvchi, n simvoldan oshmagan
	simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda
	turlicha, lekin 4096 dan kam emas).

15

DATE	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
	formatdagi sana; sana maydonlari bizning
	eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan
	boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchi-
	o‗ninchi mingyilligi bilan cheklangan haqiqiy
	sanalarni o‗z ichiga olishi mumkin.
TIME	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
	formatdagi vaqt (ko‗zda tutilgan bo‗yicha
	hh.mm.ss).
DATETIME	sana va vaqt kombinatsiyasi.
MONEY	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
	formatdagi pul birligi.

SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:

DDL ( Mа‘lumоtlаrni Tа‘riflаsh Tili ) - ANSI dа ma‘lumotlar sxemаsini tа‘riflаsh tili, оb‘ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsаvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to‘plamidan ibоrаt.
DML (Mа‘lumоtlаrni O‗zgаrtirish Tili) - bu iхtiyoriy dаqiqаdа jаdvаllаrdа qаndаy qiymаtlаr sаqlаnishini аniqlоvchi buyruqlar mаjmuаsidir.
DCL (Mа‘lumоtlаrni Bоshqаrish Tili) fоydаlаnuvchigа aniq оb‘ektlаrga tа‘sir o‗tkаzishgа ruхsаt berish yoki bermаslikni аniqlоvchi buyruqlardаn ibоrаt.
DDL tilining asosiy komandalari:
CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … ); ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu
buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo‘shish buyrug‘i sintaksisi quyidagicha:
ALTER TABLE ADD ;

16

DROP - jadvalni o‘chirish buyrug‘i. Jadvalni o'chirish imkoniga ega bo‘lish uchun, jadval egasi (ya‘ni yaratuvchisi) bo‘lshingiz kerak. Faqat bo‗sh jadvalni o'chirish mumkin. Qatorlarga ega bo‘lgan, to‘ldirilgan jadvalni o‗chirish mumkin emas, ya‘ni jadval o‗chirishdan oldin tozalangan bo‘lshi kerak. Jadvalni o'chirish buyrug'i quyidagi ko‗rinishga ega:

DROP TABLE ;
Ishni bajarish tartibi
Avvalo 1 va 2 -laboratoriya ishida tuzgan jadvallarimizni esga olamiz. Bizda

5 ta jadval mavjud edi. Endi o‘sha jadvallarni MYSQL da yuqorida

sintaksisini keltirib o‘tganimizday komandalardan foydalanib yaratamiz:

1. 
   Eski yaratilgan ma‘lumotlar bazasini ko‘ramiz:
   

So`rov: show databases; Natija:



3.1-rasm. Mavjud ma‘lumotlar bazalarining ro‘yxati.

2. 
   Yangi foydali_qazilma_boyitish_zavodi nomli baza yaratamiz;
   

So`rov: create database foydali_qazilma_boyitish_zavodi;

17

Natija:

3.2-rasm. Yangi foydali_qazilma_boyitish_zavodi nomli bazasining yaratilishi.

3. 
   Oltin_rudasi nomli jadval yaratamiz:
   

So`rov: create table oltin_rudasi (id int, konsentratsiyasi double, qazib_olingan_koni varchar(20)); Natija:



3.3-rasm. Oltin_rudasi nomli jadval yaratilishi.

4. 
   Jadvalni ko‘ramiz:
   

So`rov: desc oltin_rudasi;

18

Natija:

3.4-rasm. Yaratilgan Oltin_rudasi jadvalini ko‘rinishi.

5. 
   Jadvalga yangi ―sanasi‖ nomli satr qo‘shamiz:
   

So`rov: Alter table oltin_rudasi add sanasi varchar(10);

Natija:



3.5-rasm. Oltin_rudasi jadvaliga ALTER operatori orqali ustun qo‘shilishi.

6. 
   ―sanasi‖ nomli satrning o‘lchamini o‘zgartiramiz:
   

So`rov: Alter table oltin_rudasi modify sanasi varchar(30);

Natija:



3.6-rasm. Oltin_rudasi jadvalida ALTER operatori orqali mavjud ustun toifasi o`zgartirilishi.

7. 
   ―Konsentratsiyasi‖ atributini ―ulushi‖ nomi bilan o‘zgartiramiz:
   

So`rov: Alter table oltin_rudasi change konsentratsiyasi ulushi double;
19

Natija:

3.7-rasm. Oltin_rudasi jadvalida ALTER operatori orqali mavjud ustun nomini o‘zgartirish.
Vazifalar

1. 
   Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variyantga muvofiq mavzu uchun MySQL da DDL buyruqlari bilan ishlaymiz.
   

2. 
   MySqlda baza, jadval yaratish.
   
3. 
   Jadvallar atributlarini kiritih.
   
4. 
   O`b‘yektlar o'rtasidagi bog`lanishni aniqlang.
   
5. 
   Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
   

Nazorat savollari

1. 
   CREATE buyrug`ining vazifalari nimalardan iborat?
   

2. 
   ALTER buyrug`iga misol keltiring.
   
3. 
   DROP va DELETE buyruqlarining farqi nimada?
   
4. 
   DELETE buyrug`ining strukturasini ko`rsating.