3 laboratoriya ishi mavzu: Yarimo’tkazgichli diodlar parametrlari va xarakteristikalarini tadqiq etish. Stabilitron xarakteristikasi va parametrlarini tadqiq etish. Optronni tadqiq etish Ishning maqsadi

ISТ ,mA	IST.MIN
IST.MAX
USТ, V

3.5. O’lchash ishlarini bajarib, 4.1 - jadvalni to’ldiring va stabilitronning VAXsini chizing.
3.6. Kuchlanishni barqarorlash rejimida stabilitron VAXsi (4.1) ifodaga binoan chiziqli funktsiya bilan approksimatsiyalang.
Tadqiq etilayotgan optron printsipial sxemasini va chegaraviy qiymatlarini yozib oling.
2.1. Diodli optron xarakteristikasini tadqiq etish.
2.1.1. 4.7 – rasmda keltirilgan sxemani yig’ing. Manbadan berilayotgan chegaraviy tok qiymatini optron chegaraviy qiymatlariga mos ravishda o’rnating.
2.1.2. E1 ni o’zgartirib borib, optronning kirish xarakteristikasi I_KIR=f(U_KIR) ni o’lchang. Yorug’lik diodi kirishidagi qarshilik R1 dan ancha kichik bo’lganligi sababli, kirish qarshiligini I_KIR= E1/R1deb oling.

2.13-rasm
O’lchash natijalarini 2.2 – jadvalga kiriting.
2.2 – jadval

Е1, V
UKIR, V
IKIR=E1/R1, mА

2.1.3. E2=0 deb oling. E1 ni o’zgartirib borib, fotovoltaik rejim uchun optron uzatish xarakteristikasini I_CHIQ=f(I_KIR) o’lchang.

O’lchash natijalarini 2.3 – jadvalga kiriting.
2.3 – jadval

Е1, V
UKIR, V
IKIR=E1/R1, mА

2.1.4. E2=5 V o’rnating. 2.1.3 – banddagi o’lchashlarni fotodiodli rejim uchun takrorlang. o’lchash natijalarini 2.3 – jadvalga o’xshab, 4.3 – jadvalga kiriting.

2.4 – jadval

Е1, V
UKIR, V
IKIR=E1/R1, mА

2.1.5. Optron chiqishidagi signalning ortib borish t_ort. va kamayib borish t_kam. vaqtlarini o’lchang.

4.8 – rasmda keltirilgan sxemani yig’ing, yorug’lik diodi zanjiriga impuls generatorini ulang. Genrator chiqishida amplitudasi 5V va chastotasi 1kGs bo’lgan impulsni o’rnating. R2 qarshilikka 1:10 kuchlanish bo’luvchisi orqali ostsilograf ulang. (Ostsilografning boshqa kanalidan generator chiqishidagi impuls amplitudasini o’lchash uchun foydalaning). E2=5 V o’rnating va chiqish toki ostsilogrammasidan signalning ortib borish t_ort. va kamayib borish t_kam. vaqtlarini o’lchang.
E2=0 ni o’rnating va fotovoltaik rejim uchun vaqt o’lchovlarini takrorlang.

2.14-rasm
2.2. Tranzistorli optron xarakteristikalarini tadqiq etish.
4.9 – rasmda keltirilgan sxemani yig’ing, E2=5 V o’rnating.


2.15-rasm
(Bu sxemada optron fotodiodi va tashqi tranzistor fototranzistorni imitatsiya qiladi).
E1 ni o’zgartirib borib, I_KIR=E1/R1 va I_CHIQ=I_K deb olib, tranzistorli optron uzatish xarakteristikasi I_CHIQ=f(I_KIR) ni o’lchang. O’lchash natijalarini 4.2, 4.3 jadvallarga o’xshash tarzda 2.5 – jadvalga kiriting.

2.5 – jadval

Е1, V
UKIR, V
IKIR=E1/R1, mА

3. Tajribada olingan natijalarni ishlash.
3.1. Optron kirish xarakteristikasini quring va I_KIR=10 mA qiymatiga mos keluvchi kirish kuchlanishi U_KIR qiymatini aniqlang.
3.2. Diodli va fotovoltaik rejimlar uchun optron uzatish xarakteristikalarini quring va I_KIR=10 mA qiymatida tok bo’yicha uzatish koeffitsientini K_I aniqlang.
3.3. Diodli optronda signal tarqalishining o’rtacha kechikish vaqtini hisoblab toping.

3.4. Tranzistorli optron uzatish xarakteristikasini quring va I_KIR=10 mA qiymatida tok bo’yicha uzatish koeffitsientini K_I aniqlang.

4. Hisobot mazmuni:
1) o’lchash sxemalari;
2) olingan bog’liqliklar jadvallari va grafiklari;
3) o’lchash va hisob natijalarining tahlili.
4) tadqiq etilayotgan optron chegaraviy qiymatlari va printsipial sxemasi;
5) o’lchash sxemalari;
6) o’lchangan bog’liqliklar jadvallari va grafiklari;
7) hisoblab topilgan parametrlar;
8) tok va kuchlanish ostsilogrammalari.


5. Nazorat savollari.
1. Yarimo’tkazgichli diod to’yinish toki qanday fizik mohiyatga ega ?
2. Ideal yarimo’tkazgichli diod VAXsining tenglamasini yozing va undagi parametrlarning fizik ma'nosini tushuntiring?
3. Diodga qo’yilgan kuchlanish qiymati va qutbi undagi p-n o’tish kengligiga qanday ta'sir ko’rsatadi ?
4. Diodning elektr modeli sxemasini chizing. Sxemadagi elementlar va ularning parametrlarini tushuntiring?
5. Germaniyli va kremniyli diodlarning VAXsi bir xil sharoitda farqli bo’lishiga sabab nima va u diodlarning qaysi parametrlari bilan ifodalanadi?
6. Yarimo’tkazgichli diod elektr modeli parametrlarini tajribada qanday aniqlash mumkin?
7. Ichki fotoeffekt deb qanday hodisaga aytiladi ?
8. Diod fototoki hosil bo’lish jarayonini tushuntirib bering. Bu jarayonni qaysi parametr izohlab beradi ?
9. Nima sababli fototranzistor sezgirligi fotodiod sezgirligidan yuqori?
10. Fotodiod inertsionligi sababi nima ?
11. Fototranzistor inertsionligiga sabab nimada ?
12. Yorug’lik diodi ishlash printsipini tushuntirib bering.
13. Nima uchun optronlar elektr zanjirlarni ajratishda qo’llaniladi ?