3-mavzu: analizatorlarning yosh xususiyatlari va gigiyenasi reja: Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli

 

Gormonlar 

Gormonlar messengersconsisting arechemical turli Hilda bo’lib  organizmning juda kam 

foizini tashkil etadi. Nisbatan oddiy yoki juda murakkab moddalar bo'lishi mumkin.Organizmda 

moddalar  orasida,  gormonlar  ishlab  chiqarish  va  ta'sir  ko’rsatishibo’yicha  ular  hujayralardagi 

faoliyatga  shuningdek  tanada  tegishli  faoliyatni  nazorat  qiladi.  Garchi  qoni  tana,  faqat  ayrim 

hujayralar  davomida  gormonlar  oshiradi  organlar  yoki  to'qimalar  ularga  javob  berish  uchun. 

Gormonlarning 

vazifasi 

hujayralarida 

membrana 

ustida 

ham 

mahalliylashtirilgan 

bo'lganthroughspecificretseptorlari, yoki bu hujayralar cytoplasm. Gormon retseptorlari turli xil, 

harhil  hujayralar,  odatda,  turli  xil  gormonlar  uni  ulash  mumkin  ta'minlaydi.  Alohida  gormon 

uchun,  bir  uyali  sezgirligini  soni  bo'yicha    qismida  bog'liq  mavjud  retseptorlari.  Gormon,  yoki 

keyin bog'langan bo'ladi keyin inactivated bo'ladiuning o'ziga xos faoliyat tarqatilgan edi

8

. 

Bolalar va yosh avlodning sog’lom bo’lishini ta’minlab beruvchi eng samarali yondashuv 

bu  ularning  oilalari  va  g’amxo’rlik  qiluvchi  insonlarining  ularni  tarbiyalash  qobiliyatini 

kafolatlamoqdir.  Bunga  ayniqsa  ijtimoiy  manbalarni  to’g’ri  qayta  taqsimlab  beruvchi  umumiy 

dastur yordamida erishilgan. Umumiy dasturlar faqat bir xil narsaga qaratilgan dasturlarni o’ziga 

jalb  qilmaydi.  Hukumat  umumiy  tadbirlar  ijtimoiy  -  iqtisodiy  Gradiyentlarni  samarali  ravishda 

darajalab  berishlari  bilan  ta’minlashlari  uchun  avvalambor  turli  ijtimoiy  -  iqtisodiy  guruxlarda 

sog’liq kamchiliklariga olib boruvchi aniq shakllangan yo’nalishlarga e’tibor qaratib, ularni tahlil 

qilib  chiqishlari  kerak.  Ko’p  sonli  kamchiliklar  oqibatlari,  masalan  noqulay  sharoitdagi  oilalar, 

bolalar  va  yosh  avlodning  umumiy  chora-tadbirlardan  birdek  foyda  ko’rishlariga  to’sqinlik 

qiladi.  Bundan  tashqari,  umumiy  chora-tadbirlar  tarkibida  erta  yoshda  maktabni  tashlab 

ketishdan  saqlashga,  bolalar,  yosh  avlod  va  oilalar  o’zlariga  kerakli  bo’lgan  yordam  bilan 

ta’minlanishlariga qaratilgan puxta tuzilgan dasturlar bo’lishi kerak.  

“Onaning o’rni” 

Hukumat  o’z  e’tiborini  o’zi  olib  borayotgan  sihat-salomatlik  tuzumuning  jihatlariga 

qaratishi kerak va shuni tan olishi kerak-ki, ijtimoiy - iqtisodiy struktura va madaniyat, masalan 

faqat  erkak  maoshiga  qarab  qolgan  oilalar,  endilikda  hozirgi  ijtimoiy  voqelikka  ta’sir  ko’rsata 

olmaydilar.  Ular  o’z  yondashuvlarini  olib  borilayotgan  chora  tadbirlar,  masalan  ish  o’rinlarini 

faollashtirish  va  bolalarning  ta’lim  olish  sifati  ta’minotini  kengaytirish,  onalarni,  ayniqsa  kam 

foyda  oladigan  onalarni  ish  o’rinlari  bilan  ta’minlash  choralari  bilan  moslashtirilgan  deb 

hisoblaslari  kerak.  Dalillar  shuni  ko’rsatadiki,  onalarni  ish  o’rinlari  bilan  ta’minlashning 

kuchaytirilishi  faqat  oilaning  foydasini  ko’paytiribgina  qolmay,  balki  oiladagi  otaning 

zaruriyatini  oshishi  va  bolaning  ruhiyatiga  ham  ijobiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Ko’pchilik  davlatlarda, 

yolg’iz  onalar  va  ularning  farzandlari  noodatiy  ravishda  himoyasiz,  kambag’al,  ijtimoiy 

mustasno  qilingan  va  ham  ruhiy,  ham  jismoniytomondan  zaifdirlar.  Bu  shuni  bildiradi-ki,  shu 

davlatlarda  samarali  chora-tadbirlar  olib  borolishi  zarurdir.  Shu  o’rinda  hukumatlar  yolg’iz 

onalarga alohida e’tibor qaratishlari, ularni samarali ta’minot, yuqori sifatli ta’lim va g’amxo’rlik 

xizmatlari bilan ta’minlashlari kerak

9

.  

Bezli  epitiliy.  Epitiliyning  o’ziga  hos  mahsus  shakllari:  bezli  hujayra  boshqa  epitiliy 

hujayralari  orasida  yakka  bo’lishi  mumkun(  masalan  qadoqsimon  hujayra  ichakda)  va  tashqi 

secret epitiliy hujayralari( ter, so’lak ko’z yosh oshqazon osti bezi ) bezlardan ajralgan sekretlar 

doim ham tez-tez foydalanilmaydi. Ekzokrin terlar sekriti maxsus secretor har pirovardida tasir 

                                                           

8

The Rignt Start to a Healthy Life.

Contact : i.stegeman @eurohealthnet.eu, c.costongs @eurohealtnet.eu 

EuroHealthNet, Rue de la Loi 67 , 1040 Brussels, Belgium

, 123-202 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi 

 

 

 

9The Rignt Start to a Healthy Life.

Contact : i.stegeman @eurohealthnet.eu, c.costongs @eurohealtnet.eu EuroHealthNet, Rue de la Loi 67 , 1040 Brussels, Belgium

, 

180-190 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi.

 

---

etuvchi  joyga  toshiladi  moboda  maxsus  toshuv  yo’llari  bo’lmaganda(qalqonsimon  gipodiz) 

sekreti  qonga  ajralashi(  endokrin  bezlari).  Epitiliy  hujayrasidagi  sensor  hujayralar  retseptor 

qo’zg’atuvchi  sifatida  vazifa  bajaradi.  (sensor  funksiyasi  )  ular  juda  tasirchan  (yorug’lik 

kimyoviy  tasirlar  mehanik  bosimi  og’riq)  elektrik  signallar  va  so’ngi  implus  ko’rinishida  nerv 

tolasiga tasirni yuboradi

10

. 

 

                                                           

10Anatomy of the Human Body.Henry Gray.Nega Assefa  Alemaya University  Yosief Tsige  Jimma University.In collaboration with the Ethiopia Public Health Training 

Initiative, The Carter Center, the Ethiopia Ministry of Health, and the Ethiopia Ministry of Education  2003. 455-480 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi.