3-mavzu: analizatorlarning yosh xususiyatlari va gigiyenasi reja: Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli

---

3-MAVZU:ANALIZATORLARNING YOSH XUSUSIYATLARI VA GIGIYENASI 

Reja: 

1.  Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli. 

2.  Ko‘rish organing yosh hususiyatlari. 

3.  Teri,  hid bilish va ta’m bilish organlarining umumiy tuzilishi. 

4.  Eshitish organining yosh xususiyatlari. 

5.  Ko‘rish va eshitish organlarining gigiyenasi. 

Tayanch  tushunchalar:  Analizator,  sklera,  rangdor  parda,  to‘r  parda,  gavhar,  ko‘z 

akkomodatsiyasi,  yaqindan  va  uzoqdan  ko‘rish,  nog‘ora  pardasi,  uzangi,  sandon,  bolg‘acha, 

evstaxiy nayi, chig‘anoq, yarim aylana kanallar. 

 

Tashqi dunyodan ta’surotlarni qabul kiluvchi organlarga sezgi organlari deb ataladi. Oliy 

nerv faoliyatini o‘rganish mobaynida analizatorlar haqida tasavvurlar vujudga kelgan. I.P.Pavlov 

ta’limoticha  analizatorlar  uch  qismdan:  analizatorlarning  retseptor  qismi-retseptor:  O‘tkazuvchi 

qism; markaziy yoki markaziy qismdan tashkil topgan yagona funksional sistemadir. 

Bosh  miya  yarim  sharlari  po‘stlog‘ida  har  bir  analizatorning  oliy  markazi  joylashgan 

bo‘ladi.  Pereferik  qism  -  ma’lum  turdagi  ta’sirlovchilarni  qabul  qiladi.  O‘tkazuvchi  qism 

qo‘zg‘alishlarni  markaziy  nerv  sistemasiga  o‘tkazadi.  Retseptorlar  turli  xil  bo‘ladi: 

fotoretseptorlar, termoretseptorlar, mexanoretseptorlar. 

Analizatorlarga:  1.Teri  analizatorlari.  2.Xid  bilish  analizatorlari.  3.Eshitish  analizatora 

4.Ko‘rish analizatori. 5.Maza bilish analizatori.Har bir organ ma’lum ta’sirotni qabul qiladi. 

Korti a'zosi besh qator bo'lib joylashgan tukli hujayralardan tuzilgan. Bu a'zoning har bir 

qatori 60-70 ta tukli retseptor hujayralardan iborat. Hujayralarning tuklari turli uzunlikda bo'lib, 

eng  kalta  tukligi  (130-135  mkm)  hujayra  chig'anog'ining  asosida  (lamina  basilaris)  joylashgan. 

Chig'anoq asosida chig'anoq yo'liga ko'tarilgan sari hujayralarning tuklari asta-sekin uzunlashadi. 

Eng  uzun  tukli  (230-234  mkm)  retseptor  hujayralar  chig'anoq  yo'lining  uchidajoylashgan. 

Ularning  ustki  tomonida  tomsimon  plastinka  (membrana  tectoris)  bo'ladi.  Uning  bir  uchi  tukli 

hujayralar ustida, erkin ikkinchi uchi chig'anoqning asosiy membranasiga birikib joylashgan

1

.