Shimoliy gretsiya, stariga shahrida tabib oilasida tavallud topgan. Aristotel 17 yoshda platonga shogird bo‘lib tushgan. Ammo platonning qarashlari yo‘lidan bormadi. Aristotelga ko‘ra, ruh organik tananing shakli. Bu tanani aristotel quyidagi metafora bilan tushuntirdi, «agar ko‘z aiohida tirik mavjudot bo‘lsa, ko‘rish qobiliyati uning ruhi bo‘lar edi. Ko‘rish qobiliyatini yo‘qotgan ko‘z aslida ko‘z bo‘lmaydi, u faqatgina ko‘z degan nomni saqlab qoladi, xolos. Bunday nomni chizilgan yoki biror narsadan yasalgan ko‘zga ham berish mumkin. Tiriklik ruhsiz botmaydi. Ruh tanani tirik qilad'. Tananing barcha xususiyatlari - o‘sish, nafas olish, fikrlash asosida ruh turadi. Boshqacha aytganda, tana va boshqa organlar ruh xizmatidag; quroldir. «Tana ruh uchun mavjuddir», deb yozadi. Aristotel ruhj tanadan ajratib botmaydi», degan qat’iy xulosaga keldi. Aristotel barcha ruhning harakter va xususiyatlarini «entelexiya» degan maxsus tushunchaga birlashtiradi. Ruh harakat qilmaydi, tana harakat qiladi, lekin bunday tana ruhlidir. Shu tariqa aristotel platonning tana va ruh ajralishi, ruhning qismlarga botinishi haqidagi g‘oyasini o‘tkir tanqid qildi.
Jonning 8 qismi haqidagi stoiklar tasavvurlari. Ong haqida ta’limotlar.
Epikuriylar, ruh, tananing kabi, bo'shliqda harakatlanadigan atomlardan iborat deb hisoblashgan. O'lim bilan ular tarqaladi. Epikura aforizm bilan bog'liq: "o'lim biz bilan hech qanday aloqasi yo'q; biz bor ekanmiz, o'lim hali yo'q, o'lim kelganda, biz endi yo'q".
Stoiklar ham qalbni moddiy va nozik pnevmoniyadan tashkil topgan deb hisoblashgan. Shuning uchun, ular ruh tanasi bilan yoki tez orada undan keyin o'lib, kosmosda parchalanishiga ishonishgan.
Stoikning ruhi sakkiz qismga bo'lingan:
* Gegemonikon deb ataladigan aql, nazorat qilish boshlanishi (boshida joylashgan, odamlarda aql bor, hayvonlarda-instinktlar);
* Ko'rish;
* Eshitish;
* Hid hissi;
• Aloqa;
* Taste;
* Ovoz;
* Ko'paytirish qobiliyati.
Stoiklar chaqaloqning ruhini "papirusning toza varag'i" bilan taqqosladilar, shuning uchun ular tabula rasa kontseptsiyasining mualliflari.
O'rta asrlarda
Tomas aquinas qadimgi faylasuflardan keyin ruhni (anima) "hayotning birinchi boshlanishi"
Yangi vaqt
Qadimgi davrdan so'ng, leibniz, schopenhauer, kant va gegel ruhlarni o'rganishga qaytadi.
