3-mavzu: Dictionary (Lug’at) dan foydalanib dastur tuzish. Pythondagi lug`atlar kalit bo`yicha kirishga ruxsat etuvchi erkin obyektlarning tartiblangan jamlanmasi. Ularni yana assotsiativli massivlar yoki hesh jadvallar deb nomlaydilar

avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
print(len(avto))
Element qo’shish
Yangi elementni, ya’ni kalit-qiymat juftligini qo’shish quyidagicha amalga oshiriladi. Masalan, biz mashinamizning rangi haqida ma’lumot beruvchi element qo’shamiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto["rang"] = "qora"
print(avto)
Elementlarni o’chirish
Dictionary to’plamidan elementni o’chirishning turli xil yo’llari mavjud. Barchasini birma-bir
ko’rib chiqamiz:
Birinchi usul – pop() funksiyasi yoki del kalit so’zi. Ikkalasi ham ko’rsatilgan kalit bo’ycicha
elementni o’chiradi. Hozir ularni qanday ishlatishni ko’ramiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto.pop("model")
print(avto)
del avto["yil"]
print(avto)
Keyingi usul – popitem() funksiyasi to’plamga oxirgi bo’lib kiritilgan elementni o’chiradi (Python 3.7 dan oldingi versiyalarda bu funksiya ixtiyoriy biror elementni o’chiradi).
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto.popitem()
print(avto)
Oxirgi usul – esa clear() funksiyasi. Bu funksiya to’plamni bo’shatadi, ya’ni barcha elementlarini o’chiradi. Natijada to’plam bo’m-bo’sh holatga keladi.
del kalit so’zi bilan to’plamning o’zini butkul o’chirish ham mumkin. Bilamizki, to’plam nomi
bilan undagi biror kalitni ko’rsatsak, del o’sha kalit bo’yicha elementni o’chiradi. Ammo endi faqat to’plam nomini kiritsak, bu kalit so’zi butun to’plamni o’chiradi.
Quyidagi kodimizda dastlab, to’plamni bo’shatamiz, so’ngra uni butkul o’chiramiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto.clear()
print(avto)
del avto
print(avto)
Nusxa olish
Agar biror dictionary to’plamidan nusxa olib ayna uning o’zidek to’plam hosil qilmoqchi bo’lsak, buni maxsus yo’l bilan qilish kerak bo’ladi. Bunday holatda bizga copy() yoki dict() maxsus funksiyalari yordamga keladi. Har ikkala funsiyadan ham foydalanish mumkin. Hozir buni misolda ko’rib chiqamiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto2 = avto.copy()
print(avto2)
avto3 = dict(avto)
print(avto3)
Joylashtirilgan to’plamlar
Bitta dictionary to’plamini o’z ichiga bir nechta ana shunday to’plam saqlashi mumkin. Buning
uchun ularni quyidagicha hosil qilish kerak:
avto = {
"avto1": {
"model": "Nexia",
"yil": 2016
}
"avto2": {
"model": "Spark",
"yil": 2018
}
"avto3": {
"model": "Captiva",
"yil": 2019
} }
print(avto)
Agar allaqachon mavjud to’plamlarni bitta to’plamga yig’moqchi bo’lsangiz, quyidagicha amalga oshiriladi:
avto1 = {
"model": "Nexia",
"yil": 2016 }
avto2 = {
"model": "Spark",
"yil": 2018 }
avto3 = {
"model": "Captiva",
"yil": 2019 }
avto = {
"avto1": avto1,
"avto2": avto2,
"avto3": avto3 }
print(avto)
setdefault()
setdefault() fuksiyasi ko’rsatilgan kalit bo’yicha element qiymatini qaytaradi. Agar bunday kalit
to’plamda mavjud bo’lmasa, shu kalit va biz ko’rsatgan qiymatni yangi element sifatida to’plamga qo’shadi.
Hozir tekshirib ko’ramiz, agar model kaliti to’plamda mavjud bo’lsa, bizga uning qiymati
ko’rsatilsin. Aks holda shunday kalitga Captiva qiymatini biriktirib, to’plamga qo’shilsin.
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
} x
= avto.setdefault("model", "Captiva")
print(avto)
update()
update() funksiyasi to’plamga yangi element (kalit-qiymat juftligi) qo’shadi. Bunda har bir
vaqtning o’zida istalgancha element qo’shish mumkin.
Hozir biz to’plamga yangi element qo’shamiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
avto.update({"rang": "qora"})
print(avto)