3-mavzu: intellektual elektr tizimlari va ularning aҳamiyati (2 soat) Reja

Elektr energiyasini nazoratining avtomatlashtirilgan axborot tizimlari (EENAAT)

Energiya resurslarining rivojlangan savdosi mahlumotlarni ўlchash, yiғish va қayta ishlash bosқichlarida inson ishtirokini minimumga olib keladigan va energiya resurslarini yetkazib beruvchi tomonidan ҳam, istehmolchi tomonidan ҳam turli tarif tizimlariga ishonchli, aniқ va ixcham moslashtirilgan avtomatlashtirilgan tizimli energiyani ҳisoblashdan foydalanishga asoslangan tizimlarni tadbiқ etishni talab қilmoқda. SHu maқsadda istehmolchilar ҳamda tahminotchi korxonalar ўz obektlarida ENATni tashkil қiladilar.
ENAT bu – nazorat-ўlchov қurilmalari, aloқa kommunikatsiyalari (mahlumotlarni uzatish tarmoғi), EҲM va dasturiy tahminot (DT) dan tashkil to’gan energiya istehmoli jarayonini avtomatik boshқarish va avtomatik ҳisobga olishni tashkil etish uchun mўljallangan texnik va dasturiy vositalar majmuidir.
ENAT қuyidagilarga imkon beradi:
elektr energiyasi bozori subektlari bilan mahlumotlar almashinuvini avtomatlashtirish;
elektr energiyasi bozori subektlari va istehmolchilari bilan ҳisob-kitoblarni avtomatlashtirish;
elektr energiyasini ҳisobga olishning ishonchliligini va tezkorligini oshirishga erishish;
elektr energetik tizimlarning texnik ҳolatlarining avtomatik nazorat қilinishini tahminlash;
istehmolchilar ўrtasida energiya va қuvvat taқsimlanishining turli boshқarish sxemalarini ishlatish;
korxonaning ish samaradorligini oshirish.


Intellektual ўlchov asboblari²
Elektr energiyani ўlchagichlari istehmolchilarga uzatiluvchi energiyani sifatini ўlchash ҳamda uni uzatuvchilar va o’eratorlar uchun energriyani ҳisoblash va tўlovni aniқlash uchun foydalaniladi. Eng keng tarқalgan ўlchagich ti’i bўlib butun vaқt davomida energiya isehmolini yozib oluvchi akkumulyatsion ўlchagich ҳisoblanadi. Keyingi yillarda katta yuklamali sanoat va tijorat istehmolchilari yanada rivojlangan ўlchov asboblari, masalan butun қisқa davr davomida (ҳar yarim soatda) elektr energiyasi istehmolini yozib boruvchi intervalli ўlchash asboblaridan foydalanishmoқda. Bunday asboblar istehmolchilarga kўtara savdo narxini bilish, uzlarining elektr energiyaga bўlgan talabini tushunish va boshқarishda yordam beruvchi tariflarni aniқlash va tўlov tuzilmalarini ishlab chiқish imkonini beradi. Intellektual ўlchov asboblari yanada murakkab bўlib, ular ikkita yўnalishda ahloқaga ega va foydalaniluvchi energiya va narx mahlumotlari, dinamik tarifni real vaқt davomida tahminlaydi ҳamda elektrik қўllanishlarni avtomatik boshқarishni amalga oshiradi. 3.1a- rasmda elektr ўlchovni oddiy elektr-mexanik akkumulyatsion ўlchovdan rivojlangan intellektul ўlchovga ўtish taraққiyoti tasvirlangan.



3.1a- rasm. Elektr energiyani ўlchashning taraққiyoti