3-mavzu: koinotda yulduzlarning paydo bo’lishi va evolyusiyasi. Neytron yulduzlar va pulsarlar. O’TA

Yulduzlarni aylanishi va magnit maydoni

Quyosh o’z o’qi atrofida aylanadi va uning aylanish tezligi ekvatorida 2 kmG’s. Quyoshning umumiy magnit maydoni kuchlanganligi 0.5 gs ga teng va u o’zgaruvchan (22 yillik tsikl)dir. Yulduzlar ham o’z atrofida aylananishi va uning tezligiga mos ravishda kuchlanganlikka ega o’zgaruvchan magnit maydon hosil qilib turishi kerak. Agar yulduz o’z atrofida aylanayotgan bo’lsa uning bir cheti bizga tomon harakat qilsa qarama-qarishi bizdan uzoqlashadigan harakat qiladi. Demak yulduzning butun gardishi bo’yicha yig’indi nurlanish spektrida chiziqlar doppler effekti tufayli kengaygan bo’ladi. Shuning uchun bir xil sinfga mansub ikkita yulduz chiziqlari farqi ularni o’q atrofida aylanishi va magnit maydoni bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Haqiqatdan chiziqlar profilini o’rganish shuni ko’rsatdiki, O5-G’0 sinfga mansub bosh ketma-ketlik yulduzlari o’q atrofida aylanishi ekvatorida 300-400 kmG’s ga etishi mumkin. G’5-M sinfga mansub yulduzlarniki 10 kmG’s dan oshmaydi. o’tagigant va gigant O-F yulduzlar bosh ketma-ketlik yulduzlariga nisbatan sekin aylansalar, G-M yulduzlar tez (100 kmG’s gacha) aylanadilar⁶.

Hozirgi zamon usullari yulduzlar magnit maydoni kuchlanganligi N > 200 gs bo’lsa o’lchay oladilar. Yuzdan yulduz magnit maydonga ega ekanligi aniqlagan.