3-mavzu. Tarmoqdagi umumiy vaziyat va undagi raqobatning tahlili

Porter nazariyasi bo’yicha ikkinchi raqobatchi kuch tarmoqda mavjud bo’lgan kompaniyalarning raqobatlashuvidir. Bu yerda ham to’rt omilning ta’sirini ko’rsatib o’tish mumkin:

• Porter nazariyasi bo’yicha ikkinchi raqobatchi kuch tarmoqda mavjud bo’lgan kompaniyalarning raqobatlashuvidir. Bu yerda ham to’rt omilning ta’sirini ko’rsatib o’tish mumkin:
• -tarmoqdagi;
• -raqobat tuzilmasi;
• -talabning shart-sharoitlari;
• -tarmoqqa kirishga to’siqlarining balandligi.
• Tarmoqdagi raqobatning tuzilmasi tarmoqdagi konsolidatsiya darajasiga (uning fragmentlanganligi, oligopoliya yoki monopoliya sharoitlari mavjudligi) bog’liq. Fragmentlangan tarmoqda potentsia xatarlar qulay imkoniyatlarga qaraganda ko’proq bo’ladi, chunki bunday tarmoqdarga kirib kelish nisbatan engil.
• Konsolidatsiyalangan tarmoqlarda odatda katta va mustaqil kompaniyalar faoliyat ko’rsatadilar. Binobarin, bir kompaniyaning raqobatchilik faoliyati boshqa raqobatchilarning bozordagi ulushiga bevosita ta’sir qiladi, natijada ular tezda bunga javoban harakat qiladi va raqobat kuchayadi. Bunday kompaniyalarning «narx urushi» olib borish imkoniyati raqobatning asosiy xatarli kuchidir. Bunday hollarda kompaniyalar sifat ustunliklari bo’yicha raqobatlashishga intiladilar ya’ni «raqobatchilik urushi» savdo markasiga sodiqlik va «narx urushi» strategiyasini kamaytirish mavqelaridan olib boriladi. Bunday taktikaning muvaffaqiyati tarmoqda mahsulotni tabaqalash imkoniyatlariga bog’liq.

Porterning «uchinchi kuchi» xaridorlarning «savdolashish» imkoniyatidir. U eng yaxshi sifat yoki xizmat ko’rsatishga bo’lgan talab tufayli narxlarga tazyiq ko’rsatish xavfini vujudga keltiradi. Zaif xaridorlar esa, aksincha, narxlarning o’sishiga va daromadning ortishiga yo’l qo’yadilar. Xaridorlar quyidagi hollarda ayniqsa kuchli bo’ladi:

• Porterning «uchinchi kuchi» xaridorlarning «savdolashish» imkoniyatidir. U eng yaxshi sifat yoki xizmat ko’rsatishga bo’lgan talab tufayli narxlarga tazyiq ko’rsatish xavfini vujudga keltiradi. Zaif xaridorlar esa, aksincha, narxlarning o’sishiga va daromadning ortishiga yo’l qo’yadilar. Xaridorlar quyidagi hollarda ayniqsa kuchli bo’ladi:
• - etkazib beruvchi soha bir necha kichik kompaniyalardan tarkib topgan bo’lib, xaridorlar kam bo’lganda;
• - xaridorlar tovarlarni katta mikdorda sotib olganda;
• -tarmoq o’z faoliyat turidan kelib chiqqan holda xaridorlarga kuchli darajada bog’liq bo’lganda;
• - xaridorlar bir necha etkazib beruvchi tarmoo’lar ichidan eng past iklif qilayotgan bittasini tanlash imkoniyatiga ega bo’lganda (bu trmokda narx raqobatini kuchaypiradi);
• - xaridorlar uchun turli kompaniyalardan tovar soting olishni pdtsy jihatdan yaxlit bitta xarid deb qarash mumkin bo’lganda va hokazo.