BOG‘LOVCHImantiqiy bog‘lam (-). U subyekt va predikatni bir-biri bilan bog‘laydi
SODDA HUKMLARNING TURLARI
TASDIQ
INKOR
SIFATIGA KO‘RA
JUZ’IY
YAKKA
MIQDORIGA KO‘RA ATRIBUTIV HUKMLAR MAVJUDLIK HUKMLARI PREDIKAT MAZMUNIGA KO‘RA UMUMIY HUKMLAR MUNOSABAT HUKMLAR Birlashtiruvchi (konyunktiv ) hukm; Ayiruvchi (dizyunktiv ) hukm; Shartli (implikativ) hukm; Ekvivalentlik xukmlari. MURAKKAB HUKMLARNING ASOSIY TURLARI:
XULOSA TARKIBI:
Asoslar – xulosalash uchun keltirilgan hukmlar
Natija – asoslar asosida chiqarilgan yangi hukm
Xulosalash – asoslardan natijaga mantiqiy о‘tish (usuli) yо‘li
ASOS – Hamma sudyalar daxlsiz (О‘zb. R. Konstitusiyasi, 112-modda)
ASOS – Komilov – sudya
NATIJA – Komilov daxlsiz
XULOSA TURLARI
Deduktiv (lotincha deductio-keltirib chiqar) xulosa chiqarish;
Induktiv (lotincha indictio-yagona asosga keltirish) xulosa chiqarish;
Analogiya (grekcha analogia-moslik, о‘xshashlik)ga kо‘ra xulosa chiqarish.
BEVOSITA XULOSA TURLARI
Aylantirish bevosita xulosaning shunday turiki, unda hukmning о‘zgartirilishi natijasida hosil bо‘lgan xulosaning predikati asos hukmning predikatiga zid bо‘lgan tushunchaga aylanadi. Masalan:
(A) Barcha insonlar yashash huquqiga ega
(YE) Hech bir inson, yashash huquqidan mahrum etilishi mumkin emas
2. Almashtirish – bevosita xulosa chiqarishning shunday turiki, unda hukm sifati о‘zgarmasdan, natijada uning subyekti predikatga, predikati esa natijada subyektga almashtiriladi.
(A) Barcha jinoyatlar ijtimoiy xavflilikka ega bо‘lgan qilmishlardir
(A) Ijtimoiy xavflilikka ega bо‘lgan qilmishlarning barchasi jinoyatdir
3.Predikatga qarama-qarshi qо‘yishda hosil bо‘lgan natijadagi yangi hukmning subyekti о‘rnida hukmning predikatiga zid tushuncha, predikati о‘rnida esa asos hukmning subyekti keladi.
A. Barcha jinoyatlar ijtimoiy xavflilik belgisiga ega bо‘lmagan qilmishdir
YE. Ijtimoiy xavflilik belgisiga ega bо‘lgan hech bir qilmish jinoyat hisoblanmaydi.
4. Mantiqiy kvadrat bо‘yicha xulosa chiqarish(A, YE, I,O ) qat’iy hukmlarni о‘rtasidagi munosabatning tabiatidan kelib chiqib, birining chinligidan ikkinchisining yolg‘on yoki chinligini keltirib chiqaruvchi xulosaga mantiqiy kvadrat bо‘yicha xulosa chiqarish deb aytiladi.
