3. Texnik loyihalash va modellashtirishning tashkiliy shakllari

5. Texnik loyihalash va modellashtirishning metodlari.
Bilimlarni to‘g‘ri idrok etishlari, anglashlari, eslab qolishlari va amalda ijodiy qo‘llashlari, zarur ko‘nikma va malakalarni egallashlari uchun didaktika va prinsiplari va o‘rganiladigan materialning xarakteriga muvofiq mehnat ta’limining eng samarali metodlaridan foydalanishi kerak. Ma’lumki ta’lim metodining turli klassifikatsiyasi mavjuddir. Mehnat ta’limi, unumli mehnat va o’quvchilarning texnik ijodkorligi amaliyoti uchun eng ma’quli o‘zaro bog‘liq ikkita jarayon-pedagogning rahbarlik faoliyati va o’quvchilarning mustaqil ijodiy faoliyati yaqqol namoyon bo‘ladigan - pedagog va o’quvchilar ishining usullari bo‘yicha beriladigan metodlar klassifikatsiyasidir. Bu klassifikatsiya O’quvchilarning mehnatga tayorlanishi va unumli mehnatida asosiy o‘rinni egallaydi.
Ijodiy faoliyat metodlarining ana shunday klassifikatsiyasi sifatida quyidagilar qabul qilinishi mumkin:

1. 
   Muammoli ta’lim metodlari - o‘quv materialini muammoli bayon etish, izlanish suhbatlari, tadqiqot metodi;
   
2. 
   Og‘zaki metodlar - ijodiy suhbat;
   
3. 
   Ko‘rsatmalilik metodlari - ratsionalizatorlik faoliyatini kuzatish, turli ijodiy ishlarni namoyish qilish;
   
4. 
   Amaliy ish metodlari - o’quvchilarning mustaqil ijodiy ishlari, texnik adabiyotlar va spravochniklar bilan ishlash;
   
5. 
   Nazorat qilish metodlari - ijodiy topshiriqlarni tekshirish, texnik masalalarni hal etish va ularni nazorat qilish.
   

Bunda pedagogning vazifasi har bir amaliy mashg‘ulotda texnik ijodkorlikning turli metodlarini uyg‘unlashtirib, o’quvchilar o‘quv materialini chuqur o‘zlashtirishini ta’minlashdan iboratdir.
Texnik ijodkorlikning turli metodlari va didaktik usullari o‘quv materialining mazmuniga va mashg‘ulotda hal qilinadigan didaktik hamda tarbiyaviy vazifalarga qarab har xil yo‘sinda qo‘shib va o‘zaro bog‘lab qo‘llanadi.
O‘quvchilarni ijodiy faoliyatga jalb etish bo‘yicha asosiy psixologik pedagogik talablarni bajarish bilan birga bunday faoliyatning mazmuniga qo‘yilgan maqsadga va o‘quvchilarning yoshiga muvofiq metodlarni tanlash ham katta ahamiyatga ega.
Hozir qator samarador metodlar aniqlangan, ularga quyidagilar kiradi: buyumlarni konstruksiyalash (modellashtirish), manipulyativ konstruksiyalash, ma’lumotlari qisqartirilgan texnik xujjatlarni qo‘llash, ijodiy masalalarni hal qilish, ijodiy topshiriqlarni bajarish, ilgari tayorlangan konstruksiyalarni o‘zlashtirib, ishlarni qayta bajarish hayoliy eksperiment, texnik vositalar (shu jumladan trenajerlar)dan foydalanib kam-ko‘stlarini tuzatish kabilar. Ana shu metodlardan muayan tartibda foydalanish o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini o‘stirish ularda texnik sohasidagi mehnatga qiziqish uyg‘otish imkonini beradi.
Texnik modellashtirish jarayonida asosan qo‘yidagi texnik xujjatlar bo‘lishi shart:

1. 
   Texnik topshiriqlar (modellarning tuzilishi va ishlash prinsipining tavsiloti: unga qo‘yiladigan texnik talablar; umum-ta’limiy predmetlar bilan predmetlararo aloqaga ega bo‘lgan bo‘limlarni mustaxkamlash uchun savollar, tayorlangan konstruksiyani takomillashtirishga doir vazifalar)
   
2. 
   Modelning, priborning umumiy ko‘rinishi va uzellari ko‘rinishining fotolari.
   
3. 
   Kinematik va prinsipial sxemalar.
   
4. 
   Modeldagi uzellar va detallarning shifrlari; ularning nomlari, material, chizmalarning, tipovoy texnologiyalari va tipovoy asbob-uskunalarining nomerlari ifodalanadigan spetsifikatsiya.
   
5. 
   Tipovoy texnologik kartalar.
   
6. 
   Tipovoy texnologik asbob-uskunalar.
   

O‘rganuvchilar tayorlagan har bir texnik model tekshirilishi va ishda sinab ko‘rilishi kerak. Ana shu tekshirish va sinab ko‘rish qo‘yidagi tartibda o‘tkazilishi lozim:

1. 
   Modelning umumiy ko‘rinishi va uzellarning tuzilishi fotosiga muvofiq undagi barcha elementlarni tekshirish
   
2. 
   Umuman buyumning xususan detallarning gabarit o‘lchamlarini nazorat qilish va ularni chizmalardagi o‘lchamlar bilan solishtirish.
   
3. 
   Pardozlangan buyumning va undagi uzellarning tashqi ko‘rinishini ko‘zdan kechirish.
   
4. 
   Buyumning geometrik formalari to‘g‘riligini baholash (buralgan, qiyshaygan va nuqsonli joylarini aniqlash).
   
5. 
   Texnik talablar bajarilganligini (umuman buyumning uzellar va detallarning yengil xarakatlanishini, aylanishini, surilishini, detallar orasidagi ishqalanishning kamligini, tezkorlikni, boshqarish osonligi va x.z. larni tekshirish).