3.«Yulduz-yulduz» (Y/ Δ) sxemasida ulash

E1 4,44 f w1 Ф

, .

(1) (2)

E2 4,44 f w2 Ф3-rasm
Bu erda f –o`zgaruvchan tokning chastotasi,Gts w1, w2-birlamchi va
ikkilamchi chulg`amlarning o`ramlari soni F-asosiy magnit oqimi, Vb.
Demak, (1) va (2) ifodalardan ko`rinadiki, chastota f va magnit oqimi F
o`zgarmas bo`lganda chulg`amlarda induktsiyalangan EYuK E1va E2 lar ularning
o`ramlari soniga proportsional ekan, ya`ni
1 2
1 2
w w
E E
.
Bu nisbat transformatorning transformatsiya koeffitsienti hisoblanadi, ya`ni
1 2
1 2
w w
E E
k . (3)
Mazkur koeffitsient transformatorga berilgan kuchlanishning necha marta
o`zgarishini ko`rsatadi. Agar k 1bo`lsa, transformator kuchlanishni pasaytirib
beruvchi, agar k 1bo`lsa, kuchlanishni orttirib beruvchi hisoblanadi.
Agar 2-rasm, a da ko`rsatilgan transformatorning ikkilamchi chulg`amiga
nagruzka ( Z2H ) ulasak, EYuK (e2 ) ta`sirida undan tok (i2 ) o`ta boshlaydi. Shunday
qilib, kuchlanishi u1, tok kuchi i1bo`lgan manbaning elektr energiyasi
transformator yordamida kuchlanishi u2 va tok kuchi i2 bo`lgan elektr energiyasiga
aylantirib, iste`molchiga uzatiladi.
16
Transformatorning manbadan (tarmoqdan) olayotgan birlamchi quvvati
P1 U1 I1 cos 1 bo`lsa, uning iste`molchiga berayotgan ikkilamchi
quvvati P2 U2 I2 cos 2 . Agar transformatordagi quvvat isrofi hisobga olinmasa,
P1 P2 bo`ladi.
Birlamchi va ikkilamchi zanjirlardagi faza siljish burchaklarini taxminan bir
xil desak, U1 I1 U2 I2deyish mumkin. Agar kuchlanishlar bir-birlari bilan xuddi
EYuKlar kabi nisbatta bo`ladi desak, transformatsiya koeffitsientini qayta yozish
mumkin:
2 1
1 2
1 2
I I
U U
E E
k
Demak, transformator chulg`amlaridagi toklar kuchlanishlarga teskari
proportsional.
Transformatorning ish rejimlari.
A) Salt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko`pgina
vaqt ularning birlamchi chulg`ami manbaga ulanib, ikkilamchi chulg`am uchlari
bo`sh qoladi. Bunday rejim transformatorning sal (nagruzkasiz) rejimi deyiladi.
Salt ishlash rejimida U1 U1ном va I2 0
bunga mos sxema 4-rasmda ko`rsatilgan.
Transformatorning birlamchi
chulg`amiga berilgan sinusoidal kuchlanish
U1 ta`sirida chulg`amdan salt ishlash toki I0
oqib o`tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi
I0W1 po`lat o`zak bo`ylab tutashuvchi asosiy
magnit oqimi Ф Фm sin t ni va qisman havo
hamda po`lat o`zak orqali tutashib tarqalgan
magnit oqimi F1S ni hosil qiladi. Bu o`zgaruvchang magnit oqimlari o`zining
chulg`amlarida induktsiyalangan EYuK lari bilan qo`yidagi bog`lanishga ega:
W Ф t
dt
dФ
e W
1 1 1 m sin( 900 )
4-rasm
transformatorning salt ishlash
rejimi.
17
2 2 W2Ф sin( t 900)
dt
dФ
e W
m

(4)

1 1 W1Ф1 sin( t 900)
dt
dФ
e W
S S
Demak, EYuK lar ularni induktsiyalagan magnit oqimlaridan faza bo`yicha
900 ga kechikadi. Bu EYuK larning ta`sir etuvchi qiymatlari:
m m
E F m W Ф f W Ф
1
1 1
1
2
2
2 2
yoki