4-лаборатория иши

Laboratoriya ishi №4

SUYu£LIKNING nasadkalardan okib chikishi
Ishning nazariy asoslari

Usti ochi³ pastki ³ismi yassi b´lgan dumalo³ teshik or³ali o³ib tushgandagi sarfni ani³lashni k´rib chi³amiz. Uning balandligi bir xil vaziyatda, ´zgarmasdan turadi.

Bernulli tenglamasini ideal suyu³liklar uchun idishning pastki ³ismiga parallel b´lgan 0-0 tekislikka nisbatan 1-1 va 2-2 kesimlar uchun ³uyidagicha yozamiz (4.1- rasm).


(4.1)

4.1- rasm.

Idishning ustki ³ismi ochi³ b´lgani uchun R₁ =R₂ va suyu³likning balandligi ´zgarmagani uchun tezligi w₁ = 0 teng b´ladi, bundan tash³ari Z₁ – Z₂ = N deb olsak b´ladi. Bu xolda tenglamamiz ³uyidagi k´rinishga keladi:

(4.2)
bundan
(4.3)

Real suyu³liklarni o³ib ´tishida bosimni bir ³ismi t´si³larni va ichki ish³alanish kuchlarini yengish uchun sarf buladi. Shuning uchun real suyukliklar o³ib tushish tezligi ³uyidagicha ani³lanadi;

(4.4)


- tuzatuvchi koeffitsient ( <1) ya’ni suyu³lik o³imi teshikdan o³ib tushayotganda, bosimni y´³ µisobga oladi va tezlik koeffitsienti deyiladi. Suyu³lik o³imi teshikdan o³ib tushayotganda si³ilishi natijasida, tezlik va bosim kamayadi, bunday xolat teshikdan chi³ayotgan o³imning si³ilishi koeffitsienti or³ali µisobga olinadi va  bilan belgilanadi:
(4.5)

bu yerda S₂ - teshikdan ´tgan suyu³lik o³imining si³ilgan joydagi k´ndalang kesimi; S₁ - teshikdan ´tayotgan suyu³lik o³imining k´ndalang kesimi. Unda teshikdan o³ib chi³ayotgan suyu³likning tezligi w₀ kichik b´lishi kerak, w₂ ga nisbatan

(4.6)
Tezlik va o³imning si³ilish koeffitsientlarining k´paytmasi sarf koeffitsienti deyiladi va  bilan belgilanadi.


(4.7)
bundan
(4.8)

Bu koeffitsient suyu³lik turiga bo²lik b´lib, µar ³anday suyu³lik uchun tajriba or³ali aniklanadi, µamda uning ³iymati Reynolds kriteriyasiga, suyu³lik µususiyati, teshik shakli va o³im tezligiga bo²lik. Suv va ³ovusho³ligi suvning ³ovusho³ligiga ya³in b´lgan suyu³liklar uchun sarf koeffitsienti  = 0,2 ga teng.

Suyu³liklar kalta patrubkalardan (nasadkalardan) o³ib ´tayotganda kirish va chi³ish ³ismida ³´shimcha tezlik va bosim y´³otadi, bu esa ³iymatini kamaytiradi. Shu bilan birga o³im patrubkaga kirish cho²ida, bir muncha t´ldirgan xolda o³ib chi³adi, ya’ni  = 1 ga teng natijada, sarf koeffitsienti, nasadkadan suyu³likni o³ib chi³ishida katta ³iymatga ega b´lib, nisbatan suyu³likni teshikdan o³ib chi³ishga, va suv uchun  = 0,82 ga teng.
¥ajmiy sarf mi³dori:


(4.9)

Idishdan teshik or³ali o³ib chi³ayotgan suyu³likning sarf mi³dori idishning shakliga bo²lik b´lmasdan, teshik kattaligi va suyu³lik balandligiga bo²li³dir.

Bu formuladan teshik or³ali o³ib chi³ayotgan µajmiy sarf mi³dorini ani³lash mumkin (4.9) Tenglamadagi N suyu³likning yu³ori ³atlami bilan teshik orasidagi masofadir. (4.2 -rasm).

4.2 - rasm.

¤zgaruvchan balandlikda suyu³likni yup³a
devordagi teshik or³ali o³ib chi³ishi.

Bunday o³ib chi³ishda, suyu³likning balandligi N vakt birligida kamayib boradi va shu bilan birga uning tezligi µam kamayib, o³ish jarayonini tur²unmas µarakatda b´ladi. Elementar va³t d birligida suyu³likning balandligi N₁ dan N₂ gacha ´zgarganda, idish µajmidagi pastki teshikdan o³ib ´tayotgan suyu³lik µajmi:

(4.10)

bu yerda S₀- idish tubidagi teshikning k´ndalang kesimi.

4.3.- rasm.

Va³t birligida idishdagi suyu³lik balandligi ga ´zgaradi va bunda idishdagi suyu³lik mi³dori ³uyidagi ³iymatga kamayadi:

(4.11)

bu yerda S - idishning k´ndalang kesimi; minus ishora idishdagi suyu³lik balandligining kamayganini k´rsatadi.

Uzluksizlik tenglamasiga asosan, o³ib tushgan suyu³liklar mi³dorlarini bir-birigi tenglashtirsak:
(4.12)
bundan
(4.13)
suyu³likni o³ib tushish va³tini ani³lash uchun bu ifodani integrallasak:
(4.14)
(4.15)
Demak,
(4.16)
4.16 tenglama or³ali idishdagi suyu³lik balandlik ma’lum mi³dorga kamayganda, ya’ni N₁ dan N₂ ga ´zgarganda suyu³likning butunlay o³ib chi³ish va³ti ³uyidagicha ani³lanadi:
(4.17)
U shbu ishni bajarishdan ma³sad tajriba y´li bilan va³t ichida suyu³likni µar µil shakldagi teshiklar or³ali va shunda idishning k´ndalang kesimi ´zgarmagan xolda suyu³likni ´zgaruvchan balandlikda o³ib chi³ishini ani³lashdir.

4.4- rasm. Laboratoriya qurilmasi.

1-jumrak; 2-idish; 3-´lchash nayi; 4–teshik.


Ishni bajarish tartibi

Va³t birligi ichida idishning k´ndalang kesimi ´zgarmagan xolda suyu³likni o³ib chi³ishini ani³lash ³uyidagicha:

1.Jumrak (1) ni ochib idish suv bilan t´ldiriladi va bunda suv satxi, ´lchash nayining (3) yu³ori ³ismigacha b´lishi kerak.
2. Idish tubidagi biron-bir teshik (4) ni ochib shu va³t () ichida o³ib chi³ayotgan suvning µajmiy mi³dorini, idish balandligining µar 2 sm balandlik kamayganda ani³lanadi.
3. Suv ´lchagich balandligining ´zgarishi va va³t ichida sarf mi³dorini yozib turish kerak.
4. Suv ´lchagich balandligining ´zgarishida teshikdan o³ib chi³kan suyu³lik va³ti 4.16 formuladan µisoblanadi.


Tajriba natijalarini µisoblash
(4.18)
bunda l - ³urilmaning uzunligi, m.
Suyu³likni ³anday va³tda o³ib chi³ishi (4.16) va (4.18) formuladan µisoblanib, natijani tajribada olingan kattalik bilan ta³³oslab, % mi³dorida ´zgarish ani³lanadi.
4-1 µisoblash jadvali

Vc,	, c	H1, m	H2, m	, c	% ´zgarishi

Tekshirish uchun savollar

1. Suyu³likni bir µil balandlikda olib chi³ishi.
2. Suyu³likni balandligi ´zgargan xolda o³ib chi³ishi.
3. Suyu³likni okib chi³ish va³tini ani³lash.
4. Bernulli tenglamasini keltirib chi³arish va uning fizik ma’nosi.
5. ¤xshashlik nazariyasi. ¤xshashlik nazariyalari va kriteriyalari.

ADABIYOTLAR

1. Kasatkin. A.G Osnovnыe protsessы i apparatы ximicheskoy texnologii. - M.: Ximiya 1973. – 727 s.
2. Yusupbekov N.R., Nurmuµamedov ¥.S., Zokirov S.G. Kimyoviy texnologiya asosiy jarayon va ³urilmalari. - T.: Shark, 2003. – 644 b.
3. Salimov. Z, T´ychiev I. Ximiyaviy texnologiya protsesslari va apparatlari. – Toshkent, ¤³ituvchi, 1987. - 406 b.
4. Yusupbekov N.R., Nurmuµamedov ¥.S., Ismatullaev P.R. Kimyo va ozi³-ov³at sanoatlarning jarayon va ³urilmalari fanidan µisoblar va misollar. - Toshkent, Nisim, 1999. – 351 b.
5. Gelperin.N.I. Osnovnыe protsessы i apparatы ximicheskoy texnologii. - M.: Ximiya, 1981. – kn.1. - 410 s.
6. Pavlov. K.F, Romankov. P.G, Noskov. A.A. Primerы i zadachi po kursu protsessov i apparatov ximicheskoy texnologii. - L.: Ximiya, 1981. – 575 s.
7. Kimeviy texnologiyaning gidromexanik, issiklik va massa almashinish jaraenlari buyicha laboratoriya ishlari /Nurmuxamedov X.S., Tuychiev I.S., Gulyamova N.U., Nigmadjonov S.K., Niezov K.M., Abdullaev A.Sh., Alieva K.K. – T.: TKTI, 2001. – 152 b.

4. 
   laboratoriya ishining tajriba natijalarini
   

EXM da µisoblash dasturi.
5 PRINT “RABOTA №4”
10 PRINT “OPREDELENIE REGIMA ISTECHENIYA GIDKOSTI”
15 PRINT
16 PRINT
20 A=.062:G=9.8
30 PRINT “WWEDITE DIAMETR WIYNODNOGO OTWERSTIYA”
40 INPUT D
50 L=.77:B=.4:H=.4
60 F1=3.14*D^2/4
70 PRINT “WWEDITE ZNACHENIE UROWNYA H1
80 INPUT H1
90 F=B*L
100 V=A*F*SQR(2*G*H)
110 V1=A*F1*SQR(2*G*H1)
120 V2=V-V1
130 T=(2*F*SQR(H1))/(A*F1*SQR(2*G))
140 PRINT “ ZNACHENIE WREMENI T=”T;”SEK”
150 PRINT “IZMENENIE OBEMA V2=”;V2;” M*KUB/SEK”
154 PRINT
156 PRINT
158 PRINT
160 GOTO 70
170 END