4-ma`ruza: O‘zbekistonning o‘ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo‘li (2-soat)



Yüklə 272,68 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix18.01.2023
ölçüsü272,68 Kb.
#79555
4-ma`ruza



4-ma`ruza: O‘zbekistonning o‘ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo‘li 
 (2-soat). 
 
Mustaqil 
taraqqiyotning 
dastlabki 
bosqichidagi 
muammolar. 
O‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlashi. Taraqqiyotning “O‘zbek 
modeli” va uning o‘ziga xos xususiyatlari.O‘zbekistonning ijtimoiy-siyosiy 
rivojlanish strategiyasi: yangilanish va taraqqiyot yo‘li.O‘zbekistonning 
iqtisodiy mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan strategiya asoslari. Mustaqillik 
– me’yoriy-huquqiy asoslarining yaratilishi. YAngi Konstitutsiyaning qabul 
qilinishi va uning tarixiy ahamiyati. Davlat ramzlari. 
Mustaqillikning dastalbki kunlaridayoq O‘zbekiston qanday taraqqiyot
yo‘lidan boradi, qanday jamiyat, qanday davlat quradi, uning qiyofasi qanday 
bo‘ladi, degan savollar ko‘ldalang turardi.
Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, dunyodagi hamma mamlakatlar 
uchun maqbul bo‘lgan bir xil taraqqiyot yo‘li, bir xil andoza bo‘lishi 
mumkin emas. Mustaqillikka erishgan har bir mamlakat o‘ziga xos 
taraqqiyot yo‘lini izlaydi, yangi jamiyat barpo etishda o‘z andozasini ishlab 
chiqishga intiladi. O‘zbekiston oldida ham nazariy-ilmiy va amaliy jihatdan
puxta asolangan o‘ziga xos yo‘lni ishlab chiqish zarur edi.
O‘zbekistonning taraqqiyot yo‘li bozor iqtisodiyoti va demokratik tamoyillar
qaror topgan ilg‘or davlatlar tajribasiga, respublikamiz iqtisodiyotining
haqiqiy holati va imkoniyatlariga, xalqning mentaliteti va tarixiy
an’analariga, aholining tub o‘zgartirishlarga tayyorlik darajasiga tayangan
holda Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqildi.
O‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘li Islom Karimovning 
asarlari, ma’ruza va nutqlarida yangi ma’no-mazmuni bilan to‘ldirilib,
aniqlashtirilib borildi. 1993 yilda nashr etilgan«O‘zbekiston-bozor 
munosabatlariga o‘tishning o‘ziga xos yo‘li» nomli asarida Islom Karimov 
yangi jamiyat qurishning besh tamoyilini asoslab berdi.
1. Iqtisodiyotni mafkuradan to‘la xoli qilish, iqtisodning siyosatdan
ustunligi, o‘ziga xos ichki qonunlarga muvofiq rivojlanishi.
2. Davlat- bosh islohotchi, iqtisodiy o‘zgarishlarning tashabbuskori.
3. Qonun ustivorligi, islohotlarning mustahkam huquqiy asoslarga qurilishi,
qonun oldida hammaning baravarligi va hammaning qonunga bo‘ysunishi.
4. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishning barcha bosqichlarida kuchli ijtimoiy
siyosat yuritish, aholining muhtoj tabaqalarini ijtimoiy himoyalashning 
ustivorligi.
5. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich va izchil ravishda o‘tish, 
ya’ni islohotlarni inqilobiy sakrashlarsiz amalga oshirish.
SHunday qilib, O‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘li nazariy va 
amaliy jihatdan puxta belgilab olindi. Taraqqiyotning«o‘zbek modeli» bundan
oldin yaratilgan va mavjud bo‘lgan modellarning birortasini takrorlamagan
holda, o‘z mohiyati va mazmuni jihatidan butunlay yangi taraqqiyot 


modelidir. Bu yo‘l xalqimiz tomonidan ham, xalqaro maydonda ham 
taraqqiyotning «O‘zbek modeli» deb qabul qilindi. 
Mustaqillik qo‘lga kiritilgach, milliy huquqiy davlat qurish, demokratik
jamiyat barpo etish, bozor munosabatlarini shakllantirish kabi dolzarb 
vazifalar mustaqil O‘zbekiston Konstitutsiyasini ishlab chiqishni taqazo etardi.
«Mustaqillik Deklaratsiyasi» qabul qilingan O‘zbekiston Oliy 
Kengashining 1990 yil 20 iyunda bo‘lgan ikkinchi sessiyasidayoq yangi 
Konstitutsiya ishlab chiqish lozim, degan xulosaga kelingan edi. Sessiya 
O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov boshchiligida 64 kishidan iborat 
Konstitutsiya loyihasini tayyorlash bo‘yicha komissiya tuziladi.
Konstitutsiyaviy komissiya O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini 
ishlab chiqish ustida 2,5 yil ishladi.
Konstitutsiya loyihasini ishlab chiqishda konstitutsiyaviy rivojlanishning
jahon tajribasi o‘rganildi, inson huquqlari, demokratiya va qonunchilik 
sohasida jahonda qo‘lga kiritilgan yutuqlar hisobiga olindi. Milliy 
davlatchiligimizning tajribasi, Amir Temur va boshqa allomalarimizning 
davlatni idora qilish sohasidagi g‘oyalari yangi Konstitutsiyaga asos qilib olindi.
1992 yil 26 sentyabrda O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 
loyihasi umumxalq muhokamasi uchun matbuotda e’lon qilindi. Muhokama 2 
oycha davom etdi. Muhokama jarayonida bildirilgan takliflar asosida tuzatishlar 
kiritilgan loyiha 1992 yil 26 noyabrda matbuotda ikkinchi marta e’lon qilindi.
Umumxalq muhokamasi davrida6 mingdan ortiq taklif va mulohazalar
bildirildi, ular inobatga olindi. Konstitutsiyamiz xalqimizning siyosiy daholigi 
va tafakkurining mahsuli bo‘ldi. Prezident I.A.Karimov O‘zbekiston
Konstitutsiyasini ishlab chiqishga rahbarlik qildi va o‘zining katta hissasini 
qo‘shdi.
Oliy Kengashning 1992 yil dekabrda bo‘lgan XI cessiyasi O‘zbekiston 
Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qilish masalasini muhokama qildi.
Sessiyada deputatlar loyihaga 80 ga yaqin o‘zgartirish, qo‘shimcha va 
aniqliklar kiritdilar. SHunday qilib, 1992 yil 8 dekabr kuni O‘zbekiston 
Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilindi. Mustaqil O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilinganligini nishonlash maqsadida 
Konstitutsiya qabul qilingan kun - 8 dekabr umumxalq bayrami-O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi kuni deb e’lon qilindi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 6 bo‘lim, 128 moddadan 
iborat. U«Mustaqillik Deklaratsiyasi», «O‘zbekiston Respublikasining Davlat
mutaqilligi asoslari to‘g‘risida» gi Qonunda mustahkamlangan tamoyillar va 
g‘oyalarni o‘zida to‘la mujassamlashtirdi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi ijodkor xalqimizning xohish, 
irodasi va dono fikr-mulohazalari asosida va jahonda to‘plangan eng ilg‘or
konstitutsiyaviy rivojlanish tajribasini va milliy davlatchiligimiz
hususiyatlarini hisobga olgan holda mustaqil ishlab chiqildi. Ilgarigi
konstitutsiyalar esa markaziy hokimiyat tomonidan tayyorlangan Ittifoq
konstitutsiyasi nusxalaridan ko‘chirib olinar edi. SHu boisdan ham yangi


asosiy qonunimiz mustaqil O‘zbekistonning birinchi Konstitutsiyasi 
hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini o‘rganish jarayonida uning
mohiyatini ochib beruvchi asosiy tamoyillarni bilib olishga ahamiyat berish 
zarur. 

O‘zbekiston Konstitutsiyasining muhim tamoyili davlat suverinitetidir.
Davlatimizning«O‘zbekiston Respublikasi» va «O‘zbekiston» degan nomlari 
bir ma’noni anglatadi.

Konstitutsiyamizning tamoyillaridan yana biri xalq hokimiyatchiligidir.

Yаna bir konstitutsiyaviy tamoyil- davlat hokimiyatining uch tarmoqqa 
bo‘linishidir. O‘zbekiston davlat hokimiyati tizimi hokimiyatning qonun
chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlariga bo‘linishi qonunlashtirildi.

Asosiy Konstitutsiyaviy tamoyillardan biri demokratiyaga sodiqlikdir.
Kontitutsiyada umuminsoniy demokratik tamoyillarning, xalqaro huquq
sohasida umum e’tirof etilgan qoidalarning ustunligi tan olingan.

O‘zbekiston Konstitutsiyasida inson hayoti, erkinligi, or-nomusi, qadr-
qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari eng oliy qadriyat ekanligi belgilab 
qo‘yilgan.

Yаna bir Konstitutsiyaviy tamoyil – Konstitutsiya va qonunlarning 
ustivorligidir. Konstitutsiyaning 15-moddasida «O‘zbekiston Respublikasida 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so‘zsiz tan 
olinadi», deb belgilab qo‘yilgan.
Konstitutsiyaning 21-moddasiga binoan O‘zbekiston Respublikasining
butun hududida yagona fuqarolik o‘rnatilgan. O‘zbekiston Respublikasining
millati, elatidan qat’iy nazar barcha fuqarolari O‘zbekiston xalqini tashkil 
etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida Qoraqalpog‘iston 
Respublikasining huquqiy maqomi, O‘zbekiston bilan o‘zaro 
munosabatlarning huquqiy asoslari belgilab berilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qabul qilinishi 
mamlakatimiz hayotida katta ahamiyatga ega bo‘ldi. U mamlakatimizda 
qonunchilikning rivojlanishi uchun, huquqiy islohotlar uchun asos bo‘lib qoldi.
YUzlab qonunlar, kodekslar, milliy dasturlar ishlab chiqildi, umumxalq
muhokamasidan o‘tdi, qabul qilindi va hayotimizning barcha jabhalarida 
amal qilinmoqda. 
2003 yil 24-25 aprel kunlari bo‘lib o‘tgan ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining o‘n birinchi sessiyasida «O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasiga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritish 
to‘g‘risida»gi Qonun loyihasi muhokama qilindi va mazkur Qonun qabul qilindi.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga jamiyatni yanada 
erkinlashtirish va demokratiyalash, ikki palatali parlament tuzish 
zaruriyatidan kelib chiqqan holda o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritildi. 
Asosiy Qonunimiz mazmun va mohiyati, maqsad va vazifalariga daxl qilmagan
holda, avvalo Oliy Majlisning roli va ahamiyatini kuchaytirish, uning


palatalari maqomi va vakolatlariga doir 76-88-moddalarga o‘zgartirishlar va 
qo‘shimchalar kiritildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti vakolatlari hamda vazifalariga doir 
89, 90, 93, 95, 97-moddalarga ham o‘zgartirishlar kiritildi. 89-
moddaning«O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ayni vaqtda Vazirlar
Mahkamasining Raisi hisoblanadi» deyilgan ikkinchi qismi olib tashlandi.
Muxtasar qilib aytganda, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud 
hokimiyatlari o‘rtasidagi vakolatlar yanada demokratik ravishda qayta 
taqsimlanadi. Kiritilgan o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar O‘zbekiston 
Respublikasi Bosh vazirining, hukumatning mas’uliyatini kuchaytirishga,
jamiyat siyosiy hayotining faollashuviga, saylov tizimining yanada 
takomillashuviga xizmat qiladi.
O‘zbekiston o‘zining davlat mustaqilligini mustahkamlashga dadillik
bilan kirishdi. Birinchi bo‘lib, davlat ramzlari belgilab olindi.
O‘zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‘i o‘n ikkinchi chaqiriq 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining VIII sessiyasida 1991 yil 18 
noyabrda tasdiqlandi. Davlat bayrog‘i mamlakatimiz hududida ilgari mavjud 
bo‘lgan g‘oyat qudratli saltanatlar bayrog‘iga xos bo‘lgan eng yaxshi 
an’analarni davom ettirgan holda respublikaning tabiatiga xos bo‘lgan 
xususiyatlarni, xalqimizning milliy va madaniy sohalardagi o‘zligini ham 
aks ettiradi.
O‘zbekistonning Davlat gerbi, o‘n ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy KengashiningX sessiyasida1992 yil2 iyulda qabul qilindi. 
Gerbning markazida qanotlarini keng yozib turgan Xumo qushi tasvirlangan.
Bu baxt-saodat va erksevarlik ramzidir. Qadim-qadim zamonlardan buyon
Xumo qushi o‘zbek xalqi orasida odamlarni baxt-saodatga etaklovchi kuch 
ramzi sifatida e’zozlab kelingan.
O‘zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi o‘n ikkinchi chaqiriq 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XI sessiyasida 1992 yil 10 
dekabrda qabul qilindi. Davlat madhiyasining matni O‘zbekiston xalq shoiri
Abdulla Oripov, musiqasi O‘zbekiston xalq bastakori Mutal Burhonov 
tomonidan tayyorlangan. 

Yüklə 272,68 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin