5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Yetişme koşulları:
Yetiştikleri coğrafyanın iklim, yağış miktarı, toprak yapısı ve 
toplanma zamanı bitkilerin kimyasal yapılarını etkiler. Aynı türün farklı bölgelerden 
toplanan ya da aynı bölgeden farklı mevsimlerde toplanan bitki örneklerinin kimya-
sal yapıları arasında nitelik olmasa da nicelik farkı kaçınılmazdır.
• 
Üretim yöntemi:
Bir bitkisel ürün hazırlanırken bilimsel ve mümkünse ulus-
lararası bir yöntem seçilmelidir. Mutlaka standardize edilmiş ekstreler kullanılmalı, 
ürünün stabilite testleri de yapılmalıdır. 
• 
Çevresel faktörler: 
Çevre kirliliği önemli bir sorundur. Yapılan testlerde daha 
fazla kirliliğin oluştuğu trafiği yoğun karayolları civarından toplanan tıbbi bitkilerde 
ağır metallere, haşerelere karşı pestisit kullanılan ekim alanları civarındakilerde pes-
tisit kalıntılarına rastlanmaktadır.
• 
Saklama koşulları: 
Bitkisel ürün hazırlamak için toplanan bitkiler hızlı ve doğ-
ru kurutulmalı, enzimatik dönüşümler engellenmelidir, aktif bileşenleri bozulabile-
ceği gibi zararlı etkileri olabilecek maddelere dönüşebilirler. Toplanan bitkilerin sak-
lama koşulları dikkatle oluşturulmalıdır, nemli ortamlarda bırakılan bitkilerde afla-
toksinler oluşabilir.
Yapılmış çok sayıda araştırmada birçok tıbbi bitkinin kimyasal yapısı ve klinik etkile-
ri incelenmiş, halk arasında kullanılışları bilimsel temellere göre değerlendirilmiştir. 
Tıbbi bitkilerin kimyasal yapısında bazen 40-50 çeşit molekül bulunur. Bu molekül-
lerin her birinin kendine özgü fizyolojik etkiye, tedavi edici etkiye, zararlı etkiye veya 
zehirli etkiye sahip olması kaçınılmazdır. Tek başlarına etkisiz bazı bileşikler, bir bit-
ki ekstresi içerisinde birbirlerine katkı yaparak (sinerjik etki göstererek) tıbbi bir etki 
ortaya çıkarabilirler. Örneğin tek başına kolaylıkla okside olan bir bileşik olan hiper-
forin, 
Hypericum perforatum 
L.
 
(Sarı kantaron) bitkisinin toprak üstü kısımlarından 
hazırlanan ekstrenin hafif ve orta şiddetteki depresyona karşı gösterdiği etkinin or-
taya çıkmasına katkı yapan bileşiklerdendir. (ESCOP Monographs, 2003; Tedavide 
Kullanılan Bitkiler, FFD Monografları, 2007). Bütün bu noktalar göz önüne alındı-
ğında tıbbi bitkilerden hazırlanan ürünler için “bitkisel ise zararsızdır” veya “bitkisel 

---

91
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
ise yararsızdır” denilemez.
Kalite, etkinlik ve güvenlik unsurlarını barındıran bir ürün ancak “tıbbi” özellik ka-
zanır. Bitkisel bir ürünün farmakoterapide kullanılabilmesi için mutlaka etkin ve 
standardize edilmiş ekstreden hazırlanması, stabilitesinin belirlenmesi, farmakolo-
jik ve klinik bulguların yanında toksikolojik verilerinin de saptanması gerekmektedir 
(Busse, 2000). Bitkisel ürünler piyasa durumuna göre ham droglar, çaylar ve farma-
sötik formülasyonlu ürünler olarak sınıflandırılabilir. Piyasada en büyük paya sahip 
farmasötik formülasyonlu ürünler en çok tartışılmaktadır. Çoğu zaman kullanılan 
kavramlar karıştırılmakta ve birbiri yerine kullanılabilmektedir. Bu terimlerin göz-
den geçirilmesi konunun daha iyi kavranabilmesi için yararlı olacaktır.
Bitkisel İlaç:
Hastalıklardan korunmak veya tedavi amacıyla, bitkisel drogları veya 
karışımlarını, olduğu gibi veya bitkisel karışımlar halinde, etkili kısım olarak taşıyan 
bitmiş, etiketlenmiş ürünler veya müstahzarlar. (Dünya Sağlık Örgütü).