33
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
ki saponin ve alkaloit oranı ise eser miktardadır. Bitkinin taze yaprakları ve yumru-
su hayvanlar ve insanlar için zararlıdır. Hayvanlar bu bitkinin yapraklarını yemezler.
Kurutulmuş yapraklar ve suda kay natılmış yumruların zehirli etkisi kaybolur. Bu ne-
denle bazı yörelerde bitkinin yumruları gıda olarak kullanılır. Kurutulmuş yumrular
dahilen balgam söktürücü ve müshil, taze yapraklar ve taze yumrular haricen çıban
açıcı, yara iyi edici (basura karşı) ve kanı cilde toplayıcı olarak kullanılır. Kaynamış
suyu barsak parazitleri için içilir. Dahilen günde 1-2 g kuru yumru suda kaynatılarak
verilir. Haricen taze yaprak ve taze yumrudan kesilmiş dilimler cilt üzerine konur ve
sık değiştirilir. Haşlanmış livik suyu, diş etlerini kuvvetlendirmek için gargara olarak
kullanılır. Livik her derde deva olarak bilinen bir bitkidir. Barsak parazitlerini düşü-
rür. Lohusaların sütünü arttırır. Bunun için yemeğinin yenilmesi kâfidir.
Madımak
Madımak, Anadolu’da, özellikle Sivas yöresinde iyi tanınan, baharda kırlarda yaba-
ni yetişen bir bitkidir. Prof. Dr. Turhan Baytop’un önerisi ile 1964’de, bilimsel adını
öğrenmek için kuruttuğum madımak örneğini gönderdiğim, Londra’da Türkiye Flo-
rası üzerinde çalışan Prof. Dr. Hüsnü Demiriz biri sinonim olmak üzere
Polygonum
cognatum
Meissn.,
Polygonum alpestre
Bieb. adlarını iletmişti.
16
Madımağın yurdu-
muzdaki diğer adları şöyledir: Badıma (Çankırı) Badımak, Badımalak, Badima, Ba-
dimah, Can otu, Çoban ekmeği, Kuşekmeği, Kuş epmeği, Kuş eymeyi, Kuşkuş ek-
meği, Kuşyemi, Madamak, Madık, Madımalağı, Madımalah, Madımalak, Madınak,
Madimak, Madmalak, Madumah, Madımalak,
17
Tatlıdamak (K.Maraş), Kadımelek
(Kırşehir)
“Et gibi gıdalı derler, şifa olsun diye yerler” Sivas’ta madımak için söylenen bir atasö-
züdür. Madımak şeker hastalığında ve mide hazımsızlıklarında sık yemeği yapılan şi-
falı bir bitkidir. Böbrek taşları için kökleri kaynatılarak suyu içirilir. Yapraklarıyla ya-
pılan infüzyon isilik için cilde sürülür.
Madımak bitkisinde bulunan maddeler hakkında Prof. Dr. Ayhan Ulubelen başkan-
lığında yapılan çalışmada antidiabetik ve antihipertansiv etki gösterdiği, literatürde,
terkibinde flavonoid, kumarin, aromatik asitler, seskiterpenoidler ve antrakinon tü-
revlerinin bulunduğu kaydedilmiştir. Sivas’tan yolladığım örneklerin kimyasal ana-
lizinde, yeni izole edilen bileşikler şu şekilde kaydedilmiştir: kuersetin-3-metil et-
her, kuersetin-3-glukozid, kuersetin-3-rutinozid, kamferol-3-metil eter, kamferol-3-
16
Müjgan Üçer, “Madımak”, Sivas Folkloru. S:5, Haziran 1973, Sivas, s. 3-6.
17
Turhan Baytop, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara, 1994, s. 199.
34
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
glukozid, krizin, beta-sitosterol, p-hidroksibenzoik asit, vanilik asit, gallik asit ve pro-
tokateşik asit.
18
Yöremizde yenmeyen ve “madımağın oynaşı” tabir edilen tür ise
Polygonum avicula-
re
L. olarak teşhis edilmiştir.
Dostları ilə paylaş: