5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Tıbbi Bitkilerin Yetiştiricilik Açısından Sınıflandırılması
Bitkileri yetiştiricilik açısından sınıflandırmak üretimi planlama kolaylığı yanında 
bakım, hasat ve verimlilik açısından da önemlidir. Tıbbi ve aromatik bitkileri yetişti-
ricilik açısından çeşitli kriterler esas alınarak değişik şekillerde sınıflandırılabilir. Baş-
lıca sınıflandırma şekilleri:
1-İçerdiği etken maddelere göre
Bitkilerin içermiş olduğu kimyasal maddeler oluşum bakımından primer ve sekon-
der bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. Primer bileşikler, bitki büyüme ve gelişimin-
de doğrudan görev alan, insan ve diğer canlıların beslenmesi için gerekli bileşikler-
dir. En önemlileri, karbonhidratlar, proteinler, lipitler, mineraller ve vitaminlerdir. 
Sekonder bileşikler, bitki büyüme ve gelişiminde doğrudan etkili olmayan bileşikler 
olup, bitkilere dolaylı faydalar sağlar. Bitki sekonder bileşiklerinin ana tipleri, terpen-
ler, terpenoitler, flavonoitler, fenolikler, alkaloitlerdir.
Bitkileri içerdiği etken maddelere göre (alkaloit içerenler, flavonoid içerenler vb.) 
gruplandırmak bakım ve hasat kolaylığı sağlar. Bu aynı zamanda ürünün kalitesiy-
le de ilgilidir. Çünkü bazı bitkilerin salgılamış olduğu maddeler (koku veren uçu-
cu yağlar vb) diğer bitkilerin özelliğini ve kalitesini bozar. Bu nedenle yetiştirilecek 
bitkilerin birbirlerini olumsuz etkilemeyecek bileşimlerde olmasına özen gösteril-
melidir. Diğer yandan bazı bitkilerin salgıladığı bileşikler, diğer bitkinin zararlılarını 

---

99
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
uzaklaştırıcı özellikte olabilir. Benzer özelliğe sahip bitkileri kombine etmek bitki ko-
ruma açısından avantaj olabilir.
2-Kullanılan bitki organına göre
Bitkiler kök, gövde, yaprak, çiçek, kabuk gibi organlardan meydana gelir. Bu organ-
larda sentezlenen hastalıkları tedavide etkili çeşitli maddeler bitkinin değişik organ-
larında değişik oranlarda, bazen de sadece bir organında bulunur. Bu nedenle tıbbi 
bitkinin hangi organının kullanılacağı önemlidir. Örneğin, bir alkaloit olan nikotin 
köklerde üretilir, fakat en yoğun yapraklarda bulunur. Nikotin bir drog olarak kulla-
nılacaksa yaprakların toplanması gerekir. Yaprak, dal, kabuk, odun, tomurcuk, çiçek, 
meyve, soğan, kök, rizom, yumru, toprak üstü organların tamamı bitkisel drog elde 
edilen bitki organlarıdır.
Tıbbi bitkileri üretimi yapılacak organına göre sınıflamak ürünün hasatında kolaylık 
sağlar. Örneğin soğanlı bitkileri veya sadece çiçekleri için yetiştirilecek bitkileri bir 
araya toplamak üretimi arttırmak bakımından yararlı olabilir.